Διδάσκοντας τους μαθητές να αξιολογούν την ποιότητα των διαδικτυακών πηγών

Ένα σημαντικό κομμάτι της διαδικτυακής έρευνας είναι η δυνατότητα να αξιολογούνται κριτικά οι πληροφορίες. Αυτό περιλαμβάνει τη δυνατότητα να διαβάζει και να αξιολογεί κανείς το επίπεδο της ακρίβειας, της αξιοπιστίας και της προοπτικής.

Όταν πρόσφατα 770 μαθητές Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε δύο αμερικανικές πολιτείες αξιολογήθηκαν στο να μελετήσουν αυτούς τους τομείς, τα αποτελέσματα[1] σίγουρα τράβηξαν την προσοχή μας. Δυστυχώς, πάνω από το εβδομήντα τοις εκατό (70%) των απαντήσεων τους έδειξαν ότι:

• οι μαθητές γυμνασίου ενδιαφέρονται περισσότερο για το περιεχόμενο παρά για την αξιοπιστία του περιεχομένου.
• σπάνια φροντίζουν να αναζητήσουν στοιχεία, όπως βιογραφία συγγραφέα, τόπο ή τύπο δημοσίευσης ώστε να αποτιμήσουν την αξιοπιστία και την προοπτική του συγγραφέα .
• όταν αναφέρονται σε χαρακτηριστικά της πηγής στις εξηγήσεις τους, οι κρίσεις τους είναι συχνά ασαφείς, επιφανειακές και χρήζουν τεκμηριωμένης αιτιολόγησης.

Άλλες μελέτες υπογραμμίζουν παρόμοιες ελλείψεις σε μαθητές Λυκείου και φοιτητές σε αυτούς τους τομείς. Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, ότι το πρόβλημα δεν είναι πιθανό να εξαλειφθεί χωρίς παρέμβαση κατά τη διάρκεια τακτικής και καθοδηγούμενης διδασκαλίας .

Τι  μπορούμε να κάνουμε για να διδάξουμε ρητά τους εφήβους πώς να αξιολογούν την ποιότητα των πληροφοριών στο διαδίκτυο;

#1. Διαστάσεις Κριτικής αξιολόγησης

Κατ’ αρχάς, μπορούμε να συζητήσουμε με τους μαθητές μας για τις πολλαπλές διαστάσεις της κρίσιμης αξιολόγησης:

Συνάφεια: η αξία των πληροφοριών, σε σχέση με έναν συγκεκριμένο αναγνωστικό σκοπό ή τη ρητώς εκφρασμένη ανάγκη για αυτές τις πληροφορίες

Ακρίβεια: ο βαθμός στον οποίο οι πληροφορίες περιέχουν πραγματικά και ενημερωμένα στοιχεία που μπορούν να επαληθευθούν μετά από διασταύρωση με εναλλακτικές ή/και πρωτογενείς πηγές

Προοπτική: η κατεύθυνση ή η οπτική με την οποία ένας συγγραφέας διαμορφώνει πληροφορίες

Αξιοπιστία: το επίπεδο αξιοπιστίας των πληροφοριών, με βάση τις πληροφορίες για το συγγραφέα και τον εκδοτικό οίκο

Μετά τον ορισμό και τη συζήτηση για τις διαστάσεις, ενθαρρύνετε τους μαθητές να συγκρίνουν και να αντιπαραβάλλουν αυτούς τους όρους.

Θα πρέπει οι μαθητές να αντιληφθούν ότι η αξιολόγηση της συνάφειας και της ακρίβειας περιλαμβάνει εξέταση της ποιότητας του ίδιου του περιεχομένου.

Αντίθετα, οι κρίσεις για την προοπτική και την αξιοπιστία απαιτούν εξέταση των λεπτομερειών για το συγγραφέα και την ατζέντα του/της σε σχέση με τη συγκεκριμένη τοποθέτηση. Η κατανόηση αυτών των διαφορών παρέχουν ένα συγκεκριμένο τρόπο να θυμόμαστε ότι κάθε αξιολόγηση θα πρέπει να σχετίζεται με την κριτική εξέταση των συναφών ισχυρισμών του συγγραφέα και το επίπεδο πραγματογνωμοσύνης του για να διατυπώσει τους εν λόγω ισχυρισμούς.

#2. Μοντελοποίηση και πρακτική εξάσκηση

Στη συνέχεια, είναι αναγκαίο να διαμορφώσουμε με σαφήνεια το πώς να αξιολογήσουν οι μαθητές κάθε διάσταση και να τους δώσουμε  επαναλαμβανόμενες ευκαιρίες να εξασκηθούν και να εφαρμόσουν αυτές τις στρατηγικές σε πληροφορίες που συναντούν κατά τη διάρκεια της ερευνητικής διαδικασίας.

Τα μαθήματα επίδειξης μπορούν να επικεντρωθούν στο πώς οι μαθητές θα μπορούν να:

• επιβεβαιώνουν ή να διαψεύδουν διαδικτυακές πληροφορίες
• διερευνούν την ποιότητα του συγγραφέα
• εντοπίζουν προκαταλήψεις και στάσεις
• διαπραγματεύονται πολλαπλές προοπτικές

# 3. Παρότρυνση

Εν συνεχεία μπορούμε να ταιριάξουμε στρατηγικές κατευθύνσεις με γραπτές οδηγίες για να καθοδηγηθούν οι μαθητές προς την αυτενέργεια. Κατά την ανάγνωση στο Διαδίκτυο, οι έφηβοι αναγνώστες συχνά στρεβλώνουν ή αγνοούν νέες ιδέες που έρχονται σε αντίθεση με τον τρόπο σκέψης τους, και επαναλαμβάνουν την αναγνωστική τους πορεία εντοπίζοντας μόνο λεπτομέρειες που επιβεβαιώνουν τον τρόπο σκέψης τους.

Οι οδηγίες μπορούν να ζητούν από τους μαθητές να ψάξουν συστηματικά για ενδείξεις που να υποστηρίζουν και να αντικρούουν βασικούς. Η διασταύρωση των στοιχείων μεταξύ πολλών πηγών μπορεί να βοηθήσει τους εφήβους:

• να αναγνωρίζουν ιδέες που θα μπορούσαν αλλιώς να αγνοούν
• να σταθμίζουν τη χρησιμότητα (και την αξιοπιστία) αυτών των ιδεών σε σχέση με ότι προηγουμένως πίστευαν ότι είναι αλήθεια
• να θεωρούν ότι οι νέες ιδέες μπορούν στην πραγματικότητα να είναι πιο ακριβείς από τα αρχικά τους “πιστεύω”.

#4. Ερωτήματα υγιούς σκεπτικισμού

Συμπερασματικά, γίνεται αντιληπτό ότι οι έφηβοι θα έπρεπε να έχουν πολλές ευκαιρίες να αναγνωρίσουν την αξία ενός υγιούς σκεπτικισμού απέναντι σε πληροφορίες που συναντούν σε online και offline περιβάλλοντα.

Το πρόγραμμα σπουδών μπορεί να αποτελέσει εφαλτήριο για την εισαγωγή των μαθητών σε πολλαπλές προοπτικές και νέους τρόπους σκέψης σχετικά με το περιεχόμενο. Οι έφηβοι αρέσκονται  στο να εργάζονται σε μικρές ομάδες όταν καταπιάνονται με τα ζητήματα αυτά, και στη συνέχεια να ξανασυναντιούνται ανταλλάσσοντας στρατηγικές με όλη την τάξη.

Για το σκοπό αυτό, ακολουθεί μια λίστα από ερωτήματα, τα οποία ενδέχεται να ταιριάζουν στις ανάγκες των μαθητών μας, στην προσπάθειά τους να βελτιώσουν την ικανότητά τους να σκέφτονται κριτικά, όταν διεξάγουν διαδικτυακή έρευνα:

• Είναι αυτό το site σχετικό με τις ανάγκες και το σκοπό μου;
• Ποιος είναι ο σκοπός αυτού του site;
• Ποιος δημιούργησε τις πληροφορίες σε αυτό το site και ποιο είναι το προφίλ αυτού του ατόμου;
• Πότε οι πληροφορίες σε αυτό το site ενημερώθηκαν;
• Πού μπορώ να ανατρέξω για να ελέγξω την ακρίβεια των πληροφοριών;
• Γιατί αυτό το πρόσωπο ή ομάδα τοποθέτησε αυτήν την πληροφορία στο διαδίκτυο;
• Η ιστοσελίδα παρουσιάζει μία μόνο πλευρά του ζητήματος ή πολλαπλές προοπτικές;
• Πώς οι πληροφορίες ή / και οι εικόνες σε αυτό το site διαμορφώθηκαν από τη στάση του συγγραφέα;
• Υπάρχει κανείς που θα μπορούσε να προσβληθεί ή πληγωθεί από τις πληροφορίες σε αυτό το δικτυακό τόπο;
• Πώς μπορώ να συνδέσω αυτές τις ιδέες με τις δικές μου ερωτήσεις και ερμηνείες;

Εμείς θα αποφασίσουμε ποια είναι τα κριτήρια που θα βοηθήσουν τους μαθητές μας να αναπτύξουν κριτική σκέψη σχετικά με τις διαδικτυακές πληροφορίες…

Πηγές:

-Alexander, J. & Tate, M. (1999). Web Wisdom. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum. Cooke, A. (1999).
-Neal-Schuman authoritative guide to evaluating information on the Internet. New York: Neal Schuman.
-https://www.library.georgetown.edu/tutorials/research-guides/evaluating-internet-content
-https://www.edutopia.org
[1] Coiro, J., Coscarelli, C., Maykel, C. & Forzani, E. (2015). Investigating Criteria That Seventh Graders Use to Evaluate the Quality of Online Information. Journal of Adolesent and Adult Literacy.