Μυθολογία: ένα εργαλείο της καθημερινής ζωής

Η αντίληψη πως η μυθολογία είναι ένα “παραμύθι” και κάτι το ξεπερασμένο έχει ευρέως διαδοθεί τα τελευταία χρόνια στην κοινωνία και δυστυχώς υποστηρίζεται τόσο από γονείς όσο και από εκπαιδευτικούς.

Έτσι, τα νοήματα που φέρουν οι αρχαιοελληνικοί -και άλλοι- μύθοι εξετάζονται επιφανειακά, στα πλαίσια του διδακτισμού (το πολύ!), και δεν τους αποδίδεται η δέουσα προσοχή. Ιδιαίτερα από ψυχαναλυτική άποψη η μυθολογία και η αρχαία ελληνική λογοτεχνία, όπως τα ομηρικά έπη, κρύβουν θησαυρούς και ερμηνευτικά κλειδιά τόσο για την εκπαίδευση όσο και για την καθημερινή ζωή.

Η δε σχέση (διακειμενικότητα) που έχουν τα διάφορα κείμενα προ και μετά Χριστόν είναι εντυπωσιακή. Τα παραδείγματα είναι πολλά.

Διαλέξαμε, λοιπόν, δυο κείμενα που έχουν να κάνουν με την επιλογή του δρόμου της Αρετής ή της Κακίας. Το πρώτο είναι του μεγάλου ιστορικού -αξίου διαδόχου του Θουκυδίδη- Ξενοφώντα και το δεύτερο του ευαγγελιστή αγίου Ματθαίου.

Συγκρίνοντάς τα, θα διαπιστώσει κανείς τρανταχτές ομοιότητες -ενδεχομένως και διαφορές- οι οποίες μπορούν να αξιοποιηθούν διδακτικά σε διάφορα μαθήματα (Ιστορία, Θρησκευτικά, Λογοτεχνία κλπ.) και σχολικές βαθμίδες.

Αυτά τα κείμενα θα μπορέσουν να αποτελέσουν αφορμή για αναζήτηση κι άλλων τέτοιων κειμένων από άλλες εποχές, ιστορικές περιόδους και τομείς.

Ξενοφώντος Απομνημονεύματα 

(5ος αιώνας π. Χ.)

“Φησὶ γὰρ Ἡρακλέα, ἐπεὶ ἐκ παίδων εἰς ἥβην ὡρμᾶτο, ἐν ᾗ οἱ νέοι ἤδη αὐτοκράτορες γιγνόμενοι δηλοῦσιν εἴτε τὴν δι’ ἀρετῆς ὁδὸν τρέψονται ἐπὶ τὸν βίον εἴτε τὴν διὰ κακίας, ἐξελθόντα εἰς ἡσυχίαν καθῆσθαι ἀποροῦντα ποτέραν τῶν ὁδῶν τράπηται·”

ΜΤΦ: Λέγει δηλαδή για τον Ηρακλή όταν μετέβαινε από την παιδική ηλικία στην εφηβική, στην οποία πλέον οι νέοι αφού γίνονται αυτεξούσιοι φανερώνουν είτε αν θα ακολουθήσουν την οδό που οδηγεί μέσω της αρετής στη ζωή είτε την οδό της κακίας, αφού βγήκε σε ήσυχη τοποθεσία, κάθισε και απορούσε ποια από τις δυο οδούς να ακολουθήσει.

“καὶ φανῆναι αὐτῷ δύο γυναῖκας προσιέναι μεγάλας”

ΜΤΦ: Τότε του φάνηκε ότι τον πλησίασαν δύο γυναίκες επιβλητικές

“ὡς δ’ ἐγένοντο πλησιαίτερον τοῦ ἡρακλέους, τὴν μὲν πρόσθεν ῥηθεῖσαν ἰέναι τὸν αὐτὸν τρόπον, τὴν δ’ ἑτέραν φθάσαι βουλομένην προσδραμεῖν τῷ ἡρακλεῖ καὶ εἰπεῖν·”

ΜΤΦ: και όταν έφτασαν κοντά του η μία από αυτές του είπε:

“Ὁρῶ σε, ὦ Ἡράκλεις, ἀποροῦντα ποίαν ὁδὸν ἐπὶ τὸν βίον τράπῃ. ἐὰν οὖν ἐμὲ φίλην ποιησάμενος, [ἐπὶ] τὴν ἡδίστην τε καὶ ῥᾴστην ὁδὸν ἄξω σε, καὶ τῶν μὲν τερπνῶν οὐδενὸς ἄγευστος ἔσει, τῶν δὲ χαλεπῶν ἄπειρος διαβιώσῃ.”

ΜΤΦ: Σε βλέπω, Ηρακλή, να απορείς ποιο δρόμο να πάρεις στη ζωή σου. Εάν λοιπόν κάμεις εμένα φίλη σου, θα σε οδηγήσω στον πιο ευχάριστο και εύκολο δρόμο, και από τα ευχάριστα κανένα δεν θα υπάρξει που να μην το γευθείς, και θα περάσεις όλη σου τη ζωή χωρίς να δοκιμάσεις δυσκολίες.

“Καὶ ὁ Ἡρακλῆς ἀκούσας ταῦτα, Ὦ γύναι, ἔφη, ὄνομα δέ σοι τί ἐστιν; ἡ δέ, Οἱ μὲν ἐμοὶ φίλοι, ἔφη, καλοῦσί με Εὐδαιμονίαν, οἱ δὲ μισοῦντές με ὑποκοριζόμενοι ὀνομάζουσι Κακίαν.”

ΜΤΦ: Και ο Ηρακλής, αφού τα άκουσε αυτά, “Γυναίκα,” είπε “ποιο είναι το όνομά σου;”. “Οι δικοί μου φίλοι” είπε “με ονομάζουν Ευδαιμονία, εκείνοι όμως που με μισούν με ονομάζουν Κακία.

“Καὶ ἐν τούτῳ ἡ ἑτέρα γυνὴ προσελθοῦσα εἶπε· Καὶ ἐγὼ ἥκω πρὸς σέ, ὦ Ἡράκλεις, εἰδυῖα τοὺς γεννήσαντάς σε καὶ τὴν φύσιν τὴν σὴν ἐν τῇ παιδείᾳ καταμαθοῦσα, ἐξ ὧν ἐλπίζω, εἰ τὴν πρὸς ἐμὲ ὁδὸν τράποιο, σφόδρ’ ἄν σε τῶν καλῶν καὶ σεμνῶν ἀγαθὸν ἐργάτην γενέσθαι καὶ ἐμὲ ἔτι πολὺ ἐντιμοτέραν καὶ ἐπ’ ἀγαθοῖς διαπρεπεστέραν φανῆναι.”

ΜΤΦ: Εν τω μεταξύ, η άλλη γυναίκα τον πλησίασε και του είπε: “Και εγώ ήρθα κοντά σου, Ηρακλή, επειδή ξέρω εκείνους που σε γέννησαν και εννόησα εντελώς την ευφυία σου στη μάθηση και από αυτά έχω την ελπίδα ότι, αν ακολουθήσεις τον δικό μου δρόμο, θα γίνεις πάρα πολύ καλός εργάτης των καλών και σεμνών έργων και εγώ θα αναδειχθώ πιο έντιμη και διαπρεπής με τις αγαθές πράξεις σου.

“Καὶ ἡ Κακία ὑπολαβοῦσα εἶπεν· Ἐννοεῖς, ὦ Ἡράκλεις, ὡς χαλεπὴν καὶ μακρὰν ὁδὸν ἐπὶ τὰς εὐφροσύνας ἡ γυνή σοι αὕτη διηγεῖται; ἐγὼ δὲ ῥᾳδίαν καὶ βραχεῖαν ὁδὸν ἐπὶ τὴν εὐδαιμονίαν ἄξω σε.”

ΜΤΦ: Και η Κακία πήρε τον λόγο και είπε: “Καταλαβαίνεις, Ηρακλή, ότι η γυναίκα αυτή σου υπόσχεται δρόμο μακρό και δύσκολο για τις ευφροσύνες. Εγώ όμως θα σε οδηγήσω στην ευδαιμονία από δρόμο εύκολο και σύντομο.”

Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο 

(1ος αιώνας μ. Χ.)

“Εἰσέλθετε διὰ τῆς στενῆς πύλης· ὅτι πλατεῖα ἡ πύλη καὶ εὐρύχωρος ἡ ὁδὸς ἡ ἀπάγουσα εἰς τὴν ἀπώλειαν, καὶ πολλοί εἰσιν οἱ εἰσερχόμενοι δι᾿ αὐτῆς. οτί στενὴ ἡ πύλη καὶ τεθλιμμένη ἡ ὁδὸς ἡ ἀπάγουσα εἰς τὴν ζωήν, καὶ ὀλίγοι εἰσὶν οἱ εὑρίσκοντες αὐτήν.”

ΜΤΦ: Να μπαίνετε από τη στενή πύλη, διότι είναι πλατειά η πύλη και ευρύχωρος ο δρόμος, που οδηγεί στην καταστροφή, και πολλοί είναι εκείνοι που μπαίνουν από αυτήν. Στενή είναι η πύλη και στενόχωρος ο δρόμος που οδηγεί στη ζωή, και λίγοι είναι εκείνοι που τον βρίσκουν.