Παιδιά και Όρια: Τα μυστικά για την πετυχημένη εφαρμογή των Ορίων

Τα μυστικά των ορίων.

Σε προηγούμενα άρθρα μας τονίσαμε τη σημασία της οριοθέτησης για την ανάπτυξη των παιδιών και την ομαλή οικογενειακή ζωή, καθώς και τις προϋποθέσεις που πρέπει να προηγούνται τις θέσπισης ορίων και κανόνων.

Στη συνέχεια θα δούμε ποιες είναι οι βασικές αρχές που πρέπει να διέπουν τη διατύπωση των ορίων και την εφαρμογή τους.

Μπορεί να ακούγεται επουσιώδες, αλλά είναι σημαντικό να σκεφτείς προσεκτικά πώς θα εκφράσεις τα όρια. Οι βασικές αρχές για τη σωστή διατύπωση των ορίων είναι: η σαφήνεια και η θετική διάθεση.

α) Σαφήνεια των ορίων

Τα όρια πρέπει να είναι σαφή και κατανοητά.

Κάθε φορά θα πρέπει να αναφέρεσαι σε κάτι συγκεκριμένο (τις περισσότερες φορές το «να είσαι φρόνιμος» δεν είναι αρκετό για να προσδιορίσει τι ακριβώς ζητάς από τα παιδιά σου) και να προσδιορίζεις με ακρίβεια τις παραμέτρους (το «να γυρίσεις νωρίς» ή «κάθε απόγευμα μπορείς να παίζεις από λίγο το ηλεκτρονικό σου» επιδέχονται διάφορων ερμηνειών).

Έτσι λοιπόν είναι προτιμότερο (και σίγουρα έχει καλύτερα αποτελέσματα) να πεις: «Όση ώρα θα είμαστε στο εστιατόριο, θα μπορείς να σηκωθείς από την καρέκλα σου μόνο αν μου ζητήσεις άδεια. Ακόμα και το φαγητό που δε θέλεις να φας, θα το αφήσεις στο πιάτο σου. Όσο κάθεσαι στο τραπέζι, θα αφήσεις τους υπόλοιπους να φάνε με την ησυχία τους. Αν σηκωθείς, μπορείς να βρεις μια γωνιά για να παίξεις με τα παιχνίδια που θα έχουμε μαζί μας.»

Φυσικά οι οδηγίες είναι πολλές, ειδικά για ένα πολύ μικρό παιδί, άρα σίγουρα θα χρειαστεί να τις επαναλάβεις φτάνοντας στο εστιατόριο και ίσως να τις του υπενθυμίζεις συχνά.

Αντίστοιχα το «σε παρακαλώ να είσαι στο σπίτι πριν τις οκτώ» ή «κάθε απόγευμα θα παίζεις μισή ώρα με το ηλεκτρονικό σου» (ένα χρονόμετρο είναι πολύ χρήσιμο εργαλείο σε τέτοιες περιπτώσεις) αποτελούν ξεκάθαρες διατυπώσεις που δεν επιδέχονται αμφισβήτησης.

β) Θετική διάθεση

Ο τρόπος και η διάθεση που ορίζεις κάτι έχει μεγάλη σημασία.

Κανόνες και όρια που θέτονται με αρνητική χροιά και ίσως τιμωρητική και απειλητική διάθεση, χρησιμοποιώντας εκφράσεις όπως «Αν δεν κάνεις αυτό, τότε θα στερηθείς/τότε δεν θα κάνεις το άλλο» ή «Μην κάνεις αυτό, γιατί μετά δεν πρόκειται να…», «Μην τυχόν και δω να…, ειδάλλως θα σε…», είναι πιο δύσκολο να γίνουν αποδεκτά από τα παιδιά χωρίς γκρίνιες και καυγάδες.

Δυστυχώς είναι ακόμα πιο εύκολο να παραβιαστούν, γιατί εκφράζουν περισσότερο την «εξουσία» των γονιών, παρά τη συμφωνία μεταξύ παιδιών και γονιών, ώστε να εξασφαλιστεί μια ομαλή καθημερινότητα με σεβασμό στις ανάγκες και στα δικαιώματα όλων και να εκπληρωθούν οι υποχρεώσεις του καθενός.

Αντιθέτως, θετικές εκφράσεις, όπως «Μπορείς να κάνεις αυτό, αφού πρώτα γίνει το…» ή «Για να (επιτευχθεί κάτι), χρειάζεται (το εξής) από τη μεριά σου», μοιάζουν περισσότερο με συμφωνία και βοηθούν τα παιδιά να καταλάβουν ότι τα όρια, οι κανόνες και οι συμπεριφορές που ορίζονται έχουν μια λογική και είναι μέρος των αξιών ή του προγράμματος της οικογένειας, της οποίας είναι μέλη. Δεν είναι απαγορεύσεις που απευθύνονται μόνο στα παιδιά, κάνοντάς τα να νιώθουν ότι είναι οι αδικημένοι της οικογένειας.

Διαφύλαξη των ορίων και τήρηση τους με συνέπεια και ακρίβεια

Δυστυχώς πολλές φορές ο γονέας είναι εκείνος που αποτρέπει την τήρηση των ορίων.

Οι λόγοι είναι πολλοί και προέρχονται από διάφορα λάθη στη θέσπιση των ορίων και στην εφαρμογή τους ή από παραμέτρους που δε λαμβάνονται υπόψη.

Το πιο συνηθισμένο φαινόμενο που αποτρέπει την τήρηση των ορίων είναι η ασάφειά τους ή ο καθορισμός πολλών και πολύπλοκων κανόνων που δεν κατανοούν τα παιδιά ή δεν μπορούν να θυμηθούν εύκολα.

Σε κάθε περίπτωση είναι προτιμότερο να κουβεντιάζεις για τα όρια με τα παιδιά σου και να μην τα θέτεις ερήμην τους. Ακόμα κι αν είναι αδιαπραγμάτευτα, κυρίως όταν αφορούν την ασφάλειά τους (π.χ. η ζώνη ασφαλείας στο αυτοκίνητο), είναι απαραίτητο να τους τα εξηγήσεις με απλά λόγια.

Ανάλογα με την περίπτωση πρέπει να λαμβάνεις υπόψη σου τα δικαιώματα και τις ανάγκες των παιδιών και φυσικά την ηλικία τους.

Ένα μικρό νήπιο δεν μπορεί ακόμα να καταλάβει τι σημαίνει να έχει καλή συμπεριφορά στο τραπέζι, γι’ αυτό πρέπει να του «σπάσεις» αυτόν τον κανόνα σε μικρότερους, τους οποίους να μπορεί να τηρήσει (π.χ. ότι δεν πρέπει να πετάει το φαγητό του, ότι δεν μπορεί να σηκώνεται όποτε θέλει κλπ).

Όσο μεγαλώνουν τα παιδιά, κάποια όρια θα χρειαστούν τροποποίηση και νέοι κανόνες θα είναι απαραίτητο να ενταχθούν στην καθημερινότητα, τους οποίους όμως θα χρειαστεί να ορίσεις μαζί τους, ειδικά στην εφηβεία.

Γενικά θα χρειαστεί να θυμίζεις τακτικά τους κανόνες στα παιδιά σου. Ιδίως μάλιστα όταν πρόκειται για κάτι που δεν επαναλαμβάνεται καθημερινά, φρόντισε να υπενθυμίζεις τον κανόνα εκ των προτέρων.

Επίσης φρόντισε, όσο το δυνατό, τα όρια να τηρούνται από όλα τα μέλη της οικογένειας με τον ίδιο τρόπο και να ισχύουν, τουλάχιστον σε γενικές γραμμές, από όλους όσους φροντίζουν τα παιδιά σου, κυρίως όταν αυτοί είναι παππούδες και γιαγιάδες που από τη φύση τους είναι πιο ελαστικοί με τα παιδιά.

Μίλησέ τους και εξήγησέ τους πόσο δύσκολο σου είναι να «επαναφέρεις την τάξη» και να πείσεις τα παιδιά να σέβονται τα όρια της οικογένειας, όταν εκείνοι επιτρέπουν και συγχωρούν κάθε μη επιτρεπτή συμπεριφορά.

Αν τα παιδιά σου μέχρι πρότινος είχαν πρόβλημα με την τήρηση των ορίων, μην έχεις την απαίτηση να αλλάξουν από τη μια στιγμή στην άλλη, ακόμα κι αν από τη μεριά σου έχεις θέσει σαφή όρια και λογικές συνέπειες σε περίπτωση μη τήρησής τους. Εστίασε στην τήρηση ενός-δύο νέων κανόνων την εβδομάδα.

Σε επόμενό μας άρθρο θα εξετάσουμε πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η περίπτωση παραβίασης των ορίων.

Αξίζει τον κόπο!

Μη θεωρήσεις ότι είσαι καταδικασμένος για πολλά χρόνια να αραδιάζεις κατεβατά στα παιδιά σου, προκείμενου να έχουν την επιθυμητή συμπεριφορά.

Το πλεονέκτημα που έχουν τα σωστά διατυπωμένα όρια είναι ότι πολύ εύκολα μαθαίνονται από τα παιδιά και από ένα σημείο και μετά είναι δεδομένα και εφαρμόζονται (σχεδόν) αυτόματα. Μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις θα παρεκκλίνουν από την συμπεριφορά που προδιαγράφουν τα όρια που έχουν αφομοιώσει.

Μαθαίνοντας στα παιδιά με θετικό τρόπο ότι όλα τα μέλη της οικογένειας δεν έχουν μόνο δικαιώματα, αλλά και υποχρεώσεις, ότι υπάρχουν περιορισμοί και δεν μπορεί ο καθένας να κάνει ανεξέλεγκτα ό,τι και όπως το θέλει, τα προετοιμάζουμε για να ζήσουν και έξω από την οικογένεια.

Τα παιδιά συνειδητοποιούν σταδιακά ότι το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στην κοινωνία κι ότι σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής υπάρχουν δικαιώματα και υποχρεώσεις. Αντιλαμβάνονται λοιπόν ότι δεν μπορούν να έχουν την παράλογη απαίτηση να ικανοποιούνται όλα τους τα αιτήματα.