Πώς η σωστή χρήση της γλώσσας ανοίγει δρόμους

Η γλώσσα είναι εργαλείο. Με αυτή γεννιόμαστε και με αυτήν πεθαίνουμε. Όποια καταγωγή κι αν έχουμε, όσο πλούτο κι αν διαθέτουμε, όσες γνώσεις κι αν κομίζουμε, είτε αγαπάμε να συνδιαλεγόμαστε είτε προτιμούμε τη σιωπή, η γλώσσα, δηλαδή ο έναρθρος λόγος, είναι προνόμιο όλων. Είναι η «προίκα» μας.

Ίσως να εννοούσε και αυτήν ο Βίας ο Πριηνεύς, ένας από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας, όταν, κατά τη στιγμή που η πατρίδα του κατακτιόταν από τους Πέρσες και ενώ οι συμπολίτες του έφευγαν πρόσφυγες από εκεί, μαζεύοντας ό, τι μπορούσε ο καθένας, κάποιος τον ρώτησε γιατί εκείνος δεν παίρνει κάτι μαζί του, απάντησε: «Τα εμά πάντα μετ` εμού φέρω», δηλαδή «Ό, τι πραγματικά χρειάζομαι, το κουβαλάω». Άλλωστε η πραγματική μας περιουσία είναι οι ικανότητές μας κι ο χαρακτήρας μας και όχι τα υλικά αγαθά.

Η ορθή χρήση της γλώσσας ρίχνει γέφυρες επικοινωνίας με κάθε άνθρωπο είτε στον προσωπικό είτε στον επαγγελματικό κόσμο. Από την πρώτη στιγμή της ζωής του, το παιδί προσπαθεί να επικοινωνήσει τις βασικές του ανάγκες με μικρές συλλαβές ή κινήσεις του σώματος. Μεγαλώνοντας και μέχρι την εφηβική του ηλικία, με το διάλογο. Όταν πρωτοβγεί στην αγορά εργασίας και έπειτα, πάλι θα χρησιμοποιήσει τον γλωσσικό κώδικα, ίσως σε μια πιο επιτηδευμένη μορφή. Κι όταν γεράσει, τη γλώσσα του θα χρησιμοποιεί για να λέει  παραμύθια στα εγγονάκια του. Υπάρχει, επομένως, σταθερότερο περιουσιακό στοιχείο απ’ ότι η γλώσσα;

Έχει σημασία η χρήση που κάνουμε;

Ωστόσο, ενώ για κάποιους είναι το άλφα και το ωμέγα στη ζωή τους, για κάποιους άλλους αποτελεί ένα αναξιοποίητο όπλο. Συχνά ακούμε: «Δεν έχει σημασία τι λεξιλόγιο έχεις, σημασία έχει να πείθεις» ή «Σιγά τώρα να μη σταθεί ο εργοδότης μου στην ορθογραφία του βιογραφικού μου» και άλλα παρόμοια. Κι αν, πράγματι, σε κάποια επαγγέλματα μικρή σημασία έχει η ορθή χρήση της γλώσσας, στα περισσότερα πια θεωρείται επιβεβλημένη. Δημόσιες σχέσεις, Εκπαίδευση, Επιστήμες Υγείας, Management είναι μόνο μερικοί τομείς που η σωστή γλωσσική επικοινωνία αποτελεί δεξιότητα καθοριστική.

Για να γίνω περισσότερο  κατανοητός θα χρησιμοποιήσω ένα πραγματικό γεγονός που μου αφηγήθηκε πρόσφατα ένας φίλος. Μου μετέφερε, λοιπόν, ότι τηλεφώνησε σε έναν επαγγελματικό χώρο για να ρωτήσει αν υπάρχει ακόμα διαθέσιμη μια θέση που είχε δει στις αγγελίες. Αφού έλαβε θετική απάντηση, μετά από ένα-δυο λεπτά περαιτέρω επικοινωνίας, ο εργοδότης του είπε …ξερά: «Μου αρέσει ό τρόπος που μιλάτε, θα ήθελα να σας δω από κοντά!». Εννοείται πως κέρδισε τη θέση άνετα, όχι μόνο γιατί ήταν καλός χρήστης της γλώσσας, αλλά και γιατί αντιλήφθηκε γρήγορα πόσο πολύ εκτιμούσαν εκεί αυτή την ικανότητα.

Πώς χρησιμοποιείται σωστά

Στο σημείο αυτό, επειδή πολλοί θα αναρωτιούνται: «τι σημαίνει ορθή χρήση της γλώσσας;» και ίσως «ανήκω κι εγώ σε αυτούς;», καλό είναι να πούμε δυο μόνο λόγια γι’ αυτό το δύσκολο και ευρύ θέμα.

Κατ’ αρχάς, η ορθή χρήση ξεκινάει από την αντίληψη του επικοινωνιακού πλαισίου στο οποίο βρισκόμαστε κάθε φορά. Γιατί, άλλο πράγμα είναι το να συνδιαλέγομαι στο σπίτι μου, άλλο στην παρέα μου κι άλλο στον εργασιακό χώρο. Άλλες απαιτήσεις έχει το παιδί μου ή ο/η σύντροφός μου κι άλλες ο προϊστάμενος ή ο πελάτης μου.

Δεύτερον, σωστή προφορική επικοινωνία δεν μπορεί να επιτευχθεί, εάν προηγουμένως δεν έχει γίνει σωστή πρόσληψη του μηνύματος του πομπού. Πρώτα ακούω καλά, ύστερα κατανοώ και κατόπιν μιλάω. Ποτέ αντίστροφα, όση ευφράδειά κι αν έχω. Κι αφού αποκωδικοποιήσω το μήνυμα, ξεκινώ.

Τρίτον, προσπαθώ να κατανοώ τα κίνητρα και το background του πομπού, ώστε να χρησιμοποιώ το κατά περίπτωση λεξιλόγιο και ύφος. Είναι μεγάλης ηλικίας; Κινούμαι συντηρητικά. Κάνω χρήση κυριολεκτικής και όχι τόσο μεταφορικής γλώσσας. Είναι νέος; Πετάω και κανέναν ξένο όρο ή νεολογισμό. Not bad!

Ο μεγάλος φιλόσοφος Wittgenstein έλεγε: «η γλώσσα μου είναι ο κόσμος μου». Δηλαδή, ο κόσμος μου είναι τόσος και τέτοιος, όσο μπορώ να τον εκφράσω γλωσσικά. Ό,τι άλλο έχω μέσα μου και δεν μπορώ να το εκφράσω, αντικειμενικά δεν μπορεί να υπάρξει. Τα πάντα περνούν μέσα από τη γλωσσική επεξεργασία, μέσα από τον γλωσσικό κόσμο του καθενός. Ας μην αμελούμε, λοιπόν, τη γλώσσα μας και …τους καρπούς της.