Πως να βάλεις Όρια στα παιδιά σου

Όταν είσαι γονιός, το να θέτεις όρια στα παιδιά σου είναι ακόμη πιο σημαντικό.

Ίσως κάποιες φορές που δεν μπορείς να διαχειριστείς την κακή συμπεριφορά του παιδιού σου σκέφτεσαι τι μπορεί να φταίει για όλο αυτό.

Σίγουρα κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, αλλά τις περισσότερες φορές φταίει το ότι δεν έχουμε θέσει κανόνες και όρια στα παιδιά εκ των προτέρων, οπότε αναγκαστικά αντιδρούμε, όπως μας έρθει εκείνη την ώρα, αφού δηλαδή ξεφύγει το παιδί.

Και αρχίζουμε τις προειδοποιήσεις ή τις απειλές, που πολλές φορές μένουν μόνο στα λόγια, ακόμα κι αν συνεχιστεί η κακή συμπεριφορά του παιδιού.

Επίσης θα σου έχει συμβεί και κάτι άλλο, που είναι αναμενόμενο: Ανάλογα με τη δική σου διάθεση, οι αντιδράσεις σου σε παρόμοια περιστατικά διαφέρουν από μέρα σε μέρα. Για παράδειγμα, όταν είσαι ξεκούραστος και ευδιάθετος, μπορείς να ανεχτείς την ακαταστασία στην κουζίνα. Μετά από μια κουραστική μέρα στη δουλειά όμως, μπορεί να βρεις την κουζίνα εξίσου ακατάστατη και να αρχίσεις τις φωνές και τις απειλές για πιθανές τιμωρίες.

Και στις δύο περιπτώσεις δυστυχώς δείχνεις ασυνέπεια στις προσδοκίες που έχεις από τα παιδιά σου και στην αντιμετώπιση των περιπτώσεων στις οποίες τα παιδιά σου ξεπερνούν τα όρια.

Είναι πολύ σημαντικό, αν όχι απολύτως απαραίτητο, να σκεφτείς σε ποια θέματα έχεις συγκεκριμένες απαιτήσεις από τα παιδιά σου, ποια είναι τα όρια που πρέπει να σέβονται και ποιοι είναι οι κανόνες που ισχύουν στην οικογένειά σας.

Μιλήσαμε ήδη σε προηγούμενο άρθρο μας για τη σημασία των ορίων στην ανατροφή των παιδιών και το πόσο δυστυχώς η έννοια τους έχει παρεξηγηθεί στη σύγχρονη εποχή.

Σε αυτό το άρθρο θα αναπτύξουμε τις δύο βασικές αρχές που προϋποθέτει η θέσπιση των ορίων στην οικογένεια.

Πριν επιχειρήσεις να εισάγεις τα όρια συνειδητά στη ζωή της οικογένειας πρέπει ως γονιός να έχεις ξεκαθαρίσει κάποια πράγματα. Αυτά αφορούν κυρίως τη δική σου κατανόηση για την ύπαρξη των ορίων, αλλά ανάλογα με την ηλικία τους μπορεί και τα παιδιά να είναι σε θέση να κατανοήσουν αυτές τις προϋποθέσεις.

α) Ύπαρξη σαφούς ιεραρχίας και τήρηση της

Πρέπει να είναι σαφές ότι στην οικογένεια υπάρχει μια ιεραρχία. Τα παιδιά από μικρή ηλικία έχουν την ικανότητα να το καταλάβουν αυτό. Άρα είναι σημαντικό ξεκαθαριστεί από την αρχή στα παιδιά ότι οι γονείς είναι αρχηγοί της οικογένειας και οι απόψεις και οι αποφάσεις τους έχουν μεγαλύτερη ισχύ από των παιδιών.

Είναι μέσα στη φύση των παιδιών να προσπαθούν να ανατρέψουν αυτή την ιεραρχία και να καταφέρουν να αναγκάσουν τους ενήλικες να αποφασίζουν με γνώμονα τις επιθυμίες και τις απαιτήσεις των παιδιών τους. Παρατηρούμε αρκετές φορές ότι τα παιδιά «μας κάνουν ό,τι θέλουν».

Για να μην υπάρξει παρεξήγηση ότι υποστηρίζουμε ένα μοντέλο αυταρχικού γονέα: Στα περισσότερα ζητήματα τα παιδιά έχουν δικαίωμα να εκφράσουν την άποψή τους και την επιθυμία τους, όμως την τελική απόφαση λαμβάνουν πάντα οι γονείς και οφείλουν να εμμείνουν σε αυτή την απόφαση, παρά τις τυχόν αντιρρήσεις και διαμαρτυρίες των παιδιών.

Φυσικά και τα παιδιά πρέπει να παίρνουν πρωτοβουλίες και να έχουν κατά καιρούς το δικαίωμα να κάνουν επιλογές. Όμως οι περιπτώσεις που συμβαίνει κάτι τέτοιο, καθώς και το εύρος των επιλογών καθορίζεται από τους γονείς.

Η «αυθεντία» των γονιών στην πραγματικότητα προσφέρει ασφάλεια και σταθερότητα στα παιδιά. Οι γονείς ως μεγαλύτεροι είναι πιο έμπειροι και πιο ώριμοι και αυτό καθησυχάζει τα παιδιά που ακόμα δεν ξέρουν τόσο καλά τον κόσμο. Ξέρουν ότι στην πραγματικότητα δεν μπορούν να είναι σίγουρα για τον εαυτό τους και τους φοβίζει το ενδεχόμενο να είναι εκείνα που κατευθύνουν τους γονείς, όσο κι αν στην καθημερινότητα προσπαθούν να αμφισβητήσουν την ιεραρχία της οικογένειας.

β) Χρησιμοποίησε τα όρια στα παιδιά προληπτικά

Τα όρια ουσιαστικά αποτρέπουν τις ανεπιθύμητες συμπεριφορές και εξασφαλίζουν το σεβασμό μεταξύ των μελών της οικογένειας, γι’ αυτό και έχουν προληπτικό χαρακτήρα. Περιλαμβάνουν όμως και τη «θεραπεία», δηλαδή προβλέπουν τι πρέπει να συμβεί όταν κάποιος τα παραβεί.

Στην πραγματικότητα τα όρια και οι κανόνες στο σπίτι έχουν το ρόλο που έχει η πειθαρχία στις ευρύτερες κοινωνικές ομάδες. Για την εύρυθμη λειτουργία της οικογένειας και για την εξασφάλιση του αλληλοσεβασμού των μελών της ορίζονται κανόνες και θέτονται όρια που μπορεί να είναι διαφορετικά, ανάλογα με τις αξίες και τις ανάγκες της κάθε οικογένειας.

Η οριοθέτηση για τα παιδιά περιλαμβάνει καταρχήν τον καθορισμό της αποδεκτής συμπεριφοράς τους σε διάφορες περιπτώσεις, τον καθορισμό των υποχρεώσεων τους μέσα στην οικογένεια, αλλά και τη διασφάλιση της εκπλήρωσης των υποχρεώσεων τους στις άλλες κοινωνικές ομάδες που ανήκουν (σχολείο, αθλητική ομάδα κλπ).

Επιπλέον περιλαμβάνει και τις συνέπειες που προκύπτουν όταν τα παιδιά παραβιάζουν τα όρια και ξεφεύγουν από την προβλεπόμενη συμπεριφορά.

Θες να μάθεις κι άλλους τρόπους να βάζεις όρια στα παιδιά σου; Επικοινώνησε μαζί μας

Δώσε έξυπνες επιλογές

Όπως αναφέραμε παραπάνω, τα όρια έχουν καταρχήν προληπτικό ρόλο. Ένα κομμάτι αυτής της πρόληψης είναι να δίνουμε εξ αρχής στα παιδιά δυνατότητες επιλογής, που όμως μας εξυπηρετούν σε κάθε περίπτωση.

Μπαίνοντας στο μαγαζί με τα παιχνίδια τη μέρα των γενεθλίων του παιδιού ίσως πέσεις στην παγίδα και του πεις «Διάλεξε όποιο δώρο θέλεις». Και μετά να έρθει με ένα τεράστιο παρκινγκ αυτοκινήτων, που όχι μόνο κοστίζει πολύ περισσότερα χρήματα από όσα διατίθεσαι να ξοδέψεις, αλλά και δε χωράει πουθενά στο σπίτι σας.

Επειδή ξέρεις τις προτιμήσεις του παιδιού και γενικά σου λέει κατά καιρούς τι θα ήθελε να αποκτήσει, μπορείς να του προτείνεις εξαρχής δυο-τρία πράγματα, ώστε να διαλέξει κάτι από αυτά.

Το παραπάνω είναι απλώς ένα παράδειγμα. Καθημερινά έρχεσαι αντιμέτωπος με τέτοιες περιπτώσεις και ίσως δεν το έχεις συνειδητοποιήσει. Όπως όταν ρωτάς τα παιδιά τι θέλουν να φάνε. Οι επιλογές είναι άπειρες και οι πιθανότητες να σου απαντήσουν κάποιο φαγητό που δεν μπορείς να ετοιμάσεις ή δεν εγκρίνεις είναι πολύ μεγάλες.

Προσφέροντας τους κάποιες επιλογές, τις οποίες εξαρχής εγκρίνεις και ξέρεις ότι μπορείς να υποστηρίξεις, κάνεις τα παιδιά να νιώθουν ότι πράγματι η τελική επιλογή ήταν δική τους, και άρα ότι έχουν κάποιου είδους έλεγχο των πραγμάτων. Επιπλέον και εσύ δε θα βρεθείς αντιμέτωπος με παράλογες απαιτήσεις ή δε θα χρειαστεί να επιμείνεις και να καυγαδίσεις για θέματα που δεν έχουν και τόσο μεγάλη σημασία.

Τον ίδιο τρόπο, δηλαδή το «δικαίωμα επιλογής», μπορείς να εφαρμόσεις και σε περιπτώσεις που τα παιδιά στην πραγματικότητα δεν έχουν επιλογή, αλλά θέλεις να αποφύγεις τη σύγκρουση. Αν σου ζητήσουν κάτι που δεν μπορεί να γίνει άμεσα ή θέλεις να το κρατήσεις για κάποια άλλη περίσταση, μπορείς αντί να πεις απλώς «όχι», να ρωτήσεις τα παιδιά αν προτιμούν να το κάνουν τη στιγμή που τους προτείνεις ή να μην το κάνουν καθόλου.

Η ερώτηση είναι κατά κάποιο τρόπο ρητορική, αλλά έχει το αποτέλεσμα που επιθυμείς. Π.χ. «προτιμάς να δεις ταινία αύριο το απόγευμα (που θα έχετε κόσμο στο σπίτι και θα σας βόλευε να είναι το παιδί σας απασχολημένο εκείνη την ώρα) ή να μη δεις καθόλου αυτό το Σαββατοκύριακο;»

Όρια στα παιδιά με επιτυχία

Έχοντας εξασφαλίσει την ξεκάθαρη ιεραρχία στην οικογένεια και συνειδητοποιώντας ότι τα όρια στα παιδιά έχουν προληπτικό χαρακτήρα και είναι ο γνώμονας για τη χάραξη του πλαισίου της συμπεριφοράς των παιδιών ως μελών της οικογένειας και της κοινωνίας, μπορείς να προχωρήσεις στο ουσιώδες κομμάτι της οριοθέτησης και θέσπισης κανόνων.

Σε επόμενα άρθρα μας θα αναπτύξουμε τις βασικές αρχές που πρέπει να διέπουν τη διατύπωση των ορίων, ώστε να γίνονται σεβαστά από τα παιδιά χωρίς ιδιαίτερο κόπο, και θα παραθέσουμε χρήσιμες συμβουλές για το πώς πρέπει να εφαρμόζονται τα όρια από τη μεριά των γονιών. Επίσης θα προτείνουμε τους τρόπους με τους οποίους οι γονείς μπορούν να αντιμετωπίζουν ενδεχόμενες παραβιάσεις αυτών των ορίων.