Έκθεση: κάτι παραπάνω από σχολικό μάθημα

Τέτοιες μέρες, που οι Πανελλήνιες εξετάσεις κοντοζυγώνουν, πάντα κυκλοφορούσαν- και θα κυκλοφορούν- πολλά συνταγολόγια σχετικά με το μάθημα της Έκθεσης.

Είναι πραγματικά εντυπωσιακό πως σε κανένα άλλο μάθημα δεν διασπείρονται τόσες πολλές συμβουλές επιτυχίας όσο στο μάθημα αυτό. Συμβουλές για τη σωστή διαχείριση του χρόνου τη στιγμή της εξέτασης, συμβουλές για το αν θα πρέπει πρώτα να κάνει κανείς τις ασκήσεις θεωρίας και μετά την περίληψη και την έκθεση, συμβουλές, συμβουλές, συμβουλές…

Μέχρι ενός σημείου είναι κατανοητό, καθώς πρόκειται για ένα μάθημα πολυσύνθετο και απαιτητικό. Και μάλιστα, όχι απλώς μάθημα, αλλά δεξιότητα! Και όχι απλώς δεξιότητα χρησιμοθηρική, αλλά δεξιότητα ζωής.

Σκοπός του γλωσσικού μαθήματος δεν είναι να εισαχθώ στα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας, αλλά να είμαι σε θέση, όπως άλλωστε ορίζει και το ΦΕΚ, να διαβάζω/ακούω, να κατανοώ και κατόπιν να γράφω/συζητώ. Δηλαδή, δεξιότητες που θα κρίνουν τη ζωή μου και την ποιότητά της για πάντα. Αντ’ αυτού, η γλωσσική διδασκαλία έχει μετατραπεί σε μάθημα που ο καθένας, κατά το δοκούν, κάνει ό, τι θέλει.

Άλλος μπαίνει μες την τάξη και λέει τα εσώψυχά του, πιστεύοντας ότι έτσι καλλιεργεί την ευαισθησία σε ευαίσθητα θέματα. Άλλος επιδίδεται σε ατέρμονες κοινωνικο-πολιτικές συζητήσεις, θεωρώντας ότι έτσι επιτυγχάνεται ο διάλογος, η ελεύθερη ανταλλαγή απόψεων και, εν τέλει, ο εμπλουτισμός ιδεών. Κάποιοι πάλι υπεραναλώνονται σε τεχνικές συγγραφής περίληψης-έκθεσης-μικροκειμένου αναφερόμενοι στα κλισέ: “Αρχικά… εν συνεχεία… ύστερα… ακόμα… συμπερασματικά“.

Υπάρχουν, ίσως, κι αυτοί που ακόμα λένε στους μαθητές τους: “διάβασε εξωσχολικά βιβλία, εφημερίδες“, λες και είναι depon να το καταπιείς και να γιάνεις. Χωρίς γενικεύσεις και ισοπεδώσεις, αυτή είναι η κατάσταση. Μετά, λέει, έχει πέσει το επίπεδο έκφρασης των μαθητών… Είμαστε τελευταίοι στο PISA κλπ. 

ΜΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ

Κάθε κείμενο ως τελικό προϊόν απαιτεί χρήση επιμέρους τύπων γνώσης:

• της εννοιολογικής (γνώση του θέματος)
• της γλωσσικής (γραμματικοί κανόνες, λεξιλόγιο)
• της πραγματολογικής, που επιτρέπει στο συγγραφέα να προσαρμόσει την εννοιολογική γνώση και το γλωσσικό περιεχόμενο του κειμένου στον αποδέκτη, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η επικοινωνία.

Να, λοιπόν, ένας -μόνο- μπούσουλας από τους πολλούς της σχετικής βιβλιογραφίας. Ας καλλιεργήσουμε αυτά αρχικά και με δουλειά θα έρθει αποτέλεσμα. Κανείς δεν γεννήθηκε συγγραφέας.

Οι μαθητές έχουν κριτική σκέψη, άποψη και θάρρος. Ειλικρίνεια και σωστό αισθητήριο. Δεν έχουν, όμως, στήριξη. Μην τους υποτιμάμε λέγοντας ότι: “όλη την ώρα είναι με ένα κινητό στο χέρι“, τη στιγμή που κι εμείς το ίδιο κάνουμε! Μην ισχυριζόμαστε ότι έχουν λεξιλόγιο πεντακοσίων λέξεων, όταν και το δικό μας δεν πάει πίσω. Μην τους κατηγορούμε ότι δεν μπορούν να λύσουν δύσκολα θέματα, όταν κι εμείς δεν έχουμε αποπειραθεί ποτέ παρέα τους να τα λύσουμε, αλλά κοιμόμαστε με το λυσάρι-bulletολόγιο στο προσκέφαλο.

Χρειάζονται συνεχείς επιμορφώσεις, εξειδικευμένες γνώσεις/σπουδές στον τομέα της παραγωγής αποτελεσματικού γραπτού λόγου και ένα σοβαρό και σταθερό Υπουργείο Παιδείας που θα ασχολείται με τα ουσιώδη κι όχι με τα κριτήρια επιλογής διευθυντών και άλλες μικροπολιτικές.