Πλάνη του Νου: 3 λογικά σφάλματα που σε οδηγούν σε λανθασμένα συμπεράσματα

Το ανθρώπινο μυαλό είναι καταπληκτικό.

Είναι ο πιο αποδοτικός υπολογιστής στο σύμπαν και λειτουργεί 24 ώρες κάθε μέρα με κατανάλωση μόλις 20watt. Σε βοηθάει να αναγνωρίσεις μοτίβα, να κινηθείς μέσα στο χώρο με ευκολία, να σκεφτείς δημιουργικά και ένα σωρό άλλα υπέροχα πράγματα.

Ναι, σίγουρα η τεχνολογία προχωράει. Ναι, η ισχύς των καινούριων επεξεργαστών συνεχώς μεγαλώνει και η τεχνητή νοημοσύνη γίνεται όλο και πιο έξυπνη.

Όμως, όσο δυνατοί και αν έχουν γίνει οι υπολογιστές στο να εκτελούν μια συγκεκριμένη ασχολία, όπως π.χ το σκάκι, αν τους συγκρίνεις με το τί κάνει ο ανθρώπινος εγκέφαλος συνολικά, τότε είναι ακόμα πολύ μακριά.

Βέβαια παρά την εξυπνάδα του, το ανθρώπινο μυαλό έχει και αυτό τις αδυναμίες του. Μία από αυτές είναι η τάση του να επηρεάζεται από λογικές πλάνες και προκαταλήψεις.

Πρόκειται για παγίδες που επηρεάζουν άμεσα τις αποφάσεις που παίρνεις εστιάζοντας στην αντίληψη μιας κατάστασης και όχι στην πραγματικότητα και τα γεγονότα. Και πολύ συχνά, τα αποτελέσματα τους ασκούν τεράστια επιρροή σε στρατηγικής σημασίας επιλογές και οδηγούν σε καταστροφικά επιχειρηματικά λάθη.

Δυστυχώς, αυτές οι λογικές πλάνες λειτουργούν συχνά αθόρυβα και ασυνείδητα χωρίς να πέφτουν στην αντίληψη σου. Γι’ αυτό ο μοναδικός τρόπος να αμυνθείς και να τις αποφύγεις, είναι να γνωρίζεις την ύπαρξη τους και να έχεις το νου σου.

Ας δούμε λοιπόν μερικές από αυτές:

#1 Η πλάνη του επιζώντα

Κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου είχε ζητηθεί από μια ομάδα ερευνητών να βοηθήσουν στην ενίσχυση της άμυνας των βομβαρδιστικών αεροπλάνων. Οι ερευνητές εξέτασαν τα αεροπλάνα που είχαν επιστρέψει από τις αποστολές τους και πρότειναν να προστεθούν ενισχύσεις στα σημεία όπου είχαν κατά μέσο όρο την πιο βαριά ζημιά και δεχόντουσαν πιο συχνά χτυπήματα.

Όμως, όπως παρατήρησε ο στατιστικολόγος Abraham Wald, τα αεροπλάνα τα οποία εξέτασαν, είναι εκείνα τα οποία χτυπήθηκαν και άντεξαν τη ζημιά. Αντίθετα, εκείνα τα οποία χτυπήθηκαν σε ευάλωτα σημεία, δεν επέστρεψαν ποτέ ώστε να εξεταστούν.

Αυτό οδήγησε τους ερευνητές να αντιληφθούν, πως τα σημεία τα οποία σκόπευαν να ενισχύσουν ήταν ουσιαστικά τα πιο καλά θωρακισμένα, ενώ αντίθετα τα μέρη του βομβαρδιστικού που έμεναν ανέγγιχτα, ήταν εκείνα που αν δεχόντουσαν κάποια βολή, το αεροπλάνο θα καταρριπτόταν.

Η πιο πάνω ιστορία είναι ένα κλασσικό παράδειγμα της πλάνης του επιζώντα. Είναι το λογικό σφάλμα να επικεντρωνόμαστε στα πράγματα, τους ανθρώπους, τις επιχειρήσεις κλπ που έχουν πετύχει και να αγνοούμε τις αποτυχίες και όσους δεν τα κατάφεραν. Αυτό συχνά οδηγεί σε υπερβολική αισιοδοξία και άγνοια για το τί είναι αυτό που έκανε τη διαφορά και φυσικά σε λανθασμένα συμπεράσματα.

#2 Η πλάνη των πολλών (φαινόμενο Bandwagon)

Το φαινόμενο bandwagon είναι μια από τις πιο κλασσικές ανθρώπινες προκαταλήψεις και μπορεί να αποτελέσει ευλογία αλλά και κατάρα στην ανάπτυξη μιας επιχείρησης. Ουσιαστικά πρόκειται για την πλάνη που έχουν οι άνθρωποι να ακολουθούν χωρίς ιδιαίτερη σκέψη αυτό που κάνει ή πιστεύει η πλειοψηφία. Και όσο περισσότεροι κάνουν ή πιστεύουν το ίδιο πράγμα, τόσο περισσότεροι τους ακολουθούν.

Σκέψου για παράδειγμα μια επιτυχημένη καμπάνια μάρκετινγκ. Από τη στιγμή που ένα προϊόν έχει φτάσει ένα συγκεκριμένο αριθμό καταναλωτών, τότε ακόμα περισσότερος κόσμος θα το προτιμήσει και θα το αγοράσει, ακόμα και αν δεν είναι τόσο καλό όσο ο ανταγωνισμός ή δεν αξίζει στην τιμή αυτή.

Όμως, δεν είναι μόνο η αγοραστική συμπεριφορά που επηρεάζεται.

Το φαινόμενο αυτό παρουσιάζεται συχνά και σε άλλους τομείς, όπως είναι η εργασία. Είναι για παράδειγμα ο λόγος που σε πολλά meetings, οι εργαζόμενοι επηρεάζονται από τη πιο δημοφιλή πρόταση και την αποδέχονται χωρίς να την αναλύσουν ιδιαίτερα ή απλά συμφωνούν για να μη βρίσκονται στη μειοψηφία.

Γι’ αυτό, την επόμενη φορά που θα δεις πολύ κόσμο να ακολουθεί κάποια μόδα, να προτιμά συγκεκριμένο προϊόν ή να υιοθετεί συγκεκριμένες απόψεις, μην τους ακολουθήσεις πριν βεβαιωθείς πως οι επιλογές που κάνεις, είναι δικές σου και πως δε παρασύρεσαι από το ρεύμα.

Για να λειτουργείς αναπηρέαστα και ανεξάρτητα από τους άλλους, δες εδώ 

#3 Το φαινόμενο της προβολής

Είναι η τάση να υποθέτουμε πως ο τρόπος σκέψης μας είναι ο ίδιος τρόπος με τον οποίο σκέφτονται και οι υπόλοιποι γύρω μας . Αυτό έχει σαν συνέπεια να πιστεύουμε πως εφόσον οι άλλοι άνθρωποι ακολουθούν την ίδια διαδικασία με εμάς, οδηγούνται και στα ίδια συμπεράσματα με εμάς, με αποτέλεσμα να προβάλουμε τις δικές μας πεποιθήσεις και συμπεράσματα ως δικά τους.

Αυτή η πλάνη όμως, να υπερεκτιμάμε το πόσο κοινός είναι ο τρόπος σκέψης και οι πεποιθήσεις μας, μπορεί να είναι αρκετά επιβλαβής. Μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τον τομέα της αυτοπεποίθησης και της αυτογνωσίας, αλλά και θέματα που αφορούν την εργασία και τις σχέσεις με τους άλλους γύρω μας.

Σκέψου για παράδειγμα μια επιχείρηση που προσπαθεί να κατανοήσει τους πελάτες της ή ένα προϊστάμενο που θέλει να δεθεί περισσότερο με τους υφισταμένους του. Αν απλά προβάλει τις δικές του υποθέσεις και πεποιθήσεις ως υποθέσεις και πεποιθήσεις των άλλων χωρίς να εξετάσει αν είναι αλήθεια, τότε πολύ πιθανό να φτάσει σε λανθασμένες εκτιμήσεις και συμπεράσματα και φυσικά να πάρει λάθος αποφάσεις.