Επίπεδα αξιών: Εσένα ποιες είναι οι αξίες σου;

Η θεωρία του Clare Graves λέει ότι οι άνθρωποι μεγαλώνουν και αναπτύσσονται περνώντας από κάποια στάδια ή επίπεδα αξιών ή αλλιώς συμπεριφορικές καταστάσεις. Σε κάθε επίπεδο, ένα άτομο μαθαίνει και δρα με έναν τρόπο, που είναι συμβατός με το συγκεκριμένο επίπεδο. Η θεωρία θέλει την ανάπτυξη του ανθρώπου να περνάει από στάδια βάσει της εξέλιξης του είδους, μέχρι την τωρινή μας κατάσταση.

Ο κάθε άνθρωπος μεγαλώνει και αναπτύσσεται σωματικά, συναισθηματικά και πνευματικά. Οι αξίες που υιοθετεί ο κάθε ένας από εμάς στην πορεία της ζωής του, εξαρτώνται από τις εμπειρίες που θα αποκομίσει. Σε αυτό θα συμβάλει το οικογενειακό περιβάλλον, ο στενός κοινωνικός περίγυρος (σχολείο, φίλοι), αργότερα ο χώρος της εργασίας μας και τέλος οποιοσδήποτε έχουμε άμεση ανάμιξη μαζί του. 

Τώρα θα μου πεις, «Ποιά είναι αυτά τα επίπεδα και τί τα χρειαζόμαστε;» Ας τα δούμε πρώτα και νομίζω ότι θα καταλάβεις.

Επίπεδο 1 – Αντιδραστικό

Ένα βασικό επίπεδο αξιών που πλέον συναντάται μόνο στα μωρά και σε ανθρώπους με σοβαρά εκφυλιστικά προβλήματα όπως Alzheimer’s ή βαριά χρήση ναρκωτικών. Σε αυτό το επίπεδο εμπεριέχονται βασικές ανάγκες όπως η επιβίωση και η τροφή.

Επίπεδο 2 – Η φυλή μου

Εδώ επικρατεί η νοοτροπία της αγέλης. Τα άτομα ακολουθούν έναν ισχυρό ηγέτη ή ένα είδωλο. Χαρακτηριστικό στις μοντέρνες κοινωνίες, ειδικά σε ανθρώπους που υποστηρίζουν ομάδες ή σε μικρές εργασιακές ομάδες με μεγάλο ανταγωνισμό. Στις βασικές αξίες του επιπέδου εμπεριέχονται η ασφάλεια και η προστασία.

Επίπεδο 3 – Εγωκεντρισμός

Ένα αρκετά ατομικιστικό επίπεδο που πολλές φορές εμπεριέχει και αρκετό θυμό. Συναντάται συνήθως στην περίοδο της εφηβείας. Βασικές αξίες εδώ είναι η δύναμη, η άμεση ικανοποίηση, ο σεβασμός και ο έλεγχος. 

Επίπεδο 4 – Απολυταρχικός

Αυτό το επίπεδο τείνει προς τη μικρή κοινότητα. Εδώ υπάρχει δυνατή η αίσθηση του καλού εναντίον του κακού, του σωστού σε σχέση με το λάθος και η ανάγκη της ύπαρξης τάξης και συστήματος. Επίσης, εδώ σχηματίζονται τα δικαστικά και θρησκευτικά συστήματα. Βασικές αξίες είναι η δικαιοσύνη, η ασφάλεια και η ηθική.

Επίπεδο 5 – Υλιστικό

Ξανά ένα ατομικιστικό επίπεδο αλλά με ισχυρή προσωπική ώθηση και με σκοπό. Εδώ το άτομο κινείται προς έναν σκοπό, χωρίς απαραίτητα να θέλει να πληγώσει ή να μειώσει άλλους όπως στο επίπεδο 3. Το άτομο είναι στραμμένο προς την επιτυχία. Βασικές αξίες εδώ, περιλαμβάνουν την επιτυχία και τη δημιουργικότητα.

Επίπεδο 6 – Προσωπικό

Ένα επίπεδο με αξίες που εστιάζουν στο σύνολο και όχι στο άτομο. Εδώ, βασικός σκοπός είναι η ομοφωνία, η αρμονία με τον εσωτερικό εαυτό και η επαφή με τους άλλους. Βασικές αξίες του είναι η δικαιοσύνη και η ισότητα. Βασικός στόχος των ανθρώπων σε αυτό το επίπεδο είναι η εξάλειψη οποιασδήποτε μορφής διαχωρισμού, όπως ρατσισμός ή φτώχια.

Επίπεδο 7 – Συστήματος

Και πάλι, ένα πιο ατομιστικό επίπεδο που όμως προσεγγίζει την κατάσταση από άλλη πλευρά. Τα άτομα που λειτουργούν σε αυτό το επίπεδο, βλέπουν τον πλανήτη σε κίνδυνο λόγω της σπατάλης των πόρων του. Η αναζήτηση της γνώσης είναι κινητήριος δύναμη για αυτούς χωρίς όμως να θέλουν να προβάλουν το Εγώ τους, όπως μπορεί να συμβεί στο επίπεδο 5.

Επίπεδο 8 – Ολιστικό

Τα άτομα σε αυτό το επίπεδο προσεγγίζουν την κατάσταση πιο πνευματικά. Ενδιαφέρονται για τη λήξη των πολέμων, της φτώχιας, των ασθενειών και της πείνας. Λειτουργούν σε συλλογικό επίπεδο και μπορεί να βάλουν το συνολικό καλό, πάνω από το ατομικό.

Κανένα επίπεδο αξιών δεν είναι καλύτερο από κάποιο άλλο. Ο περισσότερος κόσμος απλά ανήκει ή καλύτερα τείνει προς ένα από αυτά, βάσει των αναγκών του, την εκάστοτε χρονική στιγμή.

Είναι χρήσιμο να ξέρεις που ανήκεις για πολλούς λόγους. Σκέψου να μπορείς να αξιολογήσεις το επίπεδο αξιών της εταιρίας που θα ήθελες να δουλέψεις. Θα μπορούσες αυτόματα να ξέρεις αν μπορείς πραγματικά να προσαρμοστείς σε αυτήν την εταιρία και τα δεδομένα της.

Κάθε άνθρωπος υιοθετεί ένα επίπεδο αξιών που τον εξυπηρετεί και από εκεί και έπειτα ελίσσεται προς τα πάνω ή κάτω στην κλίμακα ανάλογα με τις ανάγκες του. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα επίπεδα έχουν διαμορφωθεί από την κοινωνική εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Από άτομα που επιβιώνουν μόνα τους ή σε μικρές ομάδες, σε αγέλες, σε μικρές προστατευμένες κοινωνίες, στη βιομηχανική επανάσταση, στις μοντέρνες κοινωνίες και πέρα από αυτές.

Σκοπός είναι να μπορείς να συνυπάρξεις σε μία ομάδα που μπορείς να συσχετιστείς με άνεση και που μπορείς να προσαρμοστείς χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα.

Αν θες να μάθεις περισσότερα για τον εαυτό σου και το προσωπικό σου σύστημα αξιών, δες εδώ