Απογοήτευση, ένας μεγάλος εχθρός

Τα παιδιά και οι έφηβοι δεν έχουν πια όνειρα. Μια διάχυτη απογοήτευση επικρατεί στις μέρες, που σαν ένα τσουνάμι μάς έχει όλους παρασύρει στο πέρασμά του, μικρούς και μεγάλους.

Όποιο μέσο κι αν ανοίξεις -τηλεόραση, ραδιόφωνο, διαδίκτυο, τύπος- μυρίζεις την αποφορά των θλιβερών ειδήσεων. Παντού κατήφεια, απογοήτευση, πεσιμισμός, γκρίνια.

Άραγε πρώτη φορά η χώρα μας περνά οικονομική κρίση; Μήπως η υψηλή ανεργία είναι ένα φαινόμενο που απαντά μόνο στα χρόνια μας; Τα κρούσματα ρατσιστικής συμπεριφοράς και εθνικιστικής βίας δεν υπήρχαν παλιότερα; Φόνοι, βιασμοί, πόλεμοι, αυτοκτονίες; Όλα αυτά ήταν ξένα στους γονείς και στους παππούδες μας; Θα ήταν περιττολογία να απαντήσουμε αρνητικά.

Στο παρελθόν

Κάποια μόνο παραδείγματα αρκούν για να μας πείσουν πως όλα τα παραπάνω έχουν συντελεστεί και στο παρελθόν.

Η Ελλάδα, λοιπόν, έχει υποστεί ξανά οικονομική κρίση και μάλιστα σε κατάσταση αντίστοιχης πλαστής οικονομικής ευφορίας, όπως αυτής της δεκαετίας 2000-2010. Το 1932 η χώρα μας ζούσε εποχές ευημερίας με την προσφυγική αποκατάσταση να έχει σχεδόν ολοκληρωθεί και τη φτώχεια να έχει σημαντικά περιοριστεί.

Βέβαια, για ποια ευημερία μπορούμε να μιλάμε, όταν η Ελλάδα την περίοδο 1923-1932 είχε δανειστεί από το εξωτερικό ποσά που ξεπερνούσαν κατά πολύ τις δυνατότητες του προϋπολογισμού της.

Αν έρθουμε τώρα στα φαινόμενα ρατσιστικής συμπεριφοράς, θα διαπιστώσουμε πως και εδώ η κατάσταση είναι «ήδη ειδωμένη»(déjà vu) και μάλιστα επί τα χείρω. Πολλές φορές η μνήμη μας είναι κοντή ή, μάλλον, ποτέ δε μάθαμε σωστά την ιστορία του προσφυγικού ζητήματος.

Θυμάμαι ακόμα τον συχωρεμένο παππού μου -γεννηθείς το 1915- που όταν ήθελε να κοροϊδέψει κάποιον, τον αποκαλούσε «αού(ν)τη», δηλαδή πρόσφυγα Μικρασιάτη. Ο παππούς δεν ήξερε ότι είναι προσβλητικό. Άλλωστε το έμαθε από τους μεγάλους που το χρησιμοποιούσαν όταν αυτός ήταν μικρό παιδάκι.

Είναι γνωστό όμως ότι οι «τουρκόσποροι», όπως χαρακτηριστικά τους αποκαλούσαν οι «αυθεντικοί» Έλληνες της παλαιάς Ελλάδας, ήταν περισσότερο πολιτισμένοι, ανοιχτόμυαλοι και μορφωμένοι από αυτούς.

Όσο για τους φόνους, τους βιασμούς, τους πολέμους και τις αυτοκτονίες, φτάνει μόνο να αναλογιστεί κανείς τα λόγια του Γιάννη Ευσταθιάδη στο βιβλίο του Tragicomedia: «οι ειδήσεις δεν είναι νέα…Κάθε δελτίο ειδήσεων εμπεριέχει κάτι που έχει συμβεί και στο παρελθόν, και τώρα επανεμφανίζεται…Και σε τι χρησιμεύουν; Προσφέρουν τη θαλπωρή της επανάληψης…τη σιγουριά ότι μπορούμε ν’ αντέξουμε ό, τι έχουν υποστεί, δει, ακούσει άλλοι πριν από μας».

Και τώρα, τι;

Συνεπώς, δεν υπάρχουν δικαιολογίες για το πρωτόγνωρο της κατάστασης που δημιουργεί απογοήτευση. Η ιστορία επαναλαμβάνεται με άλλους πρωταγωνιστές τηρουμένων των αναλογιών. Συνεπώς, ψυχραιμία και, εν συνεχεία, δημιουργικότητα, εργατικότητα και συνέπεια.

Η πηγή της προσωπικής και συλλογικής προόδου είναι η δημιουργία. Δεν δημιουργούμε πια. Κυρίως αναδημιουργούμε, μιμούμαστε τον γείτονα. Αναπαράγουμε συμπεριφορές, φερσίματα και επαγγελματικές δραστηριότητες με άκριτο τρόπο. Με τόσα πτυχία, μεταπτυχιακά, διδακτορικά και μεταδιδακτορικά, εν ολίγοις, με τόση γνώση δε θα έπρεπε να είμαστε πιο καινοτόμοι; Μήπως, τελικά, η πολλή γνώση μας κάνει κακό; Φευ!

Ωστόσο, καινοτόμες δεν είναι οι ιδέες! Καινοτόμος είναι η εφαρμογή των ιδεών αυτών!

Τα τελευταία χρόνια ακούμε συχνά για επιχορηγήσεις πρωτοποριακών εταιριών μέσω ΕΣΠΑ με αποτέλεσμα να εμφανίζονται ολοένα και περισσότερες νεοφυείς επιχειρήσεις (startup). Υπάρχει ακόμα και  Σωματείο Επιχειρηματικότητας Νέων (Junior Achievement Greece).

Ο προβληματισμός μου, όμως, είναι: άραγε πόσες από αυτές θα υπηρετήσουν με την εργατικότητα των ιδρυτών τους τις ανάγκες του κοινωνικού συνόλου σε μια εποχή που μαστίζεται κυριολεκτικά από το πνεύμα του εύκολου και γρήγορου πλουτισμού από καθέδρας;

Τελευταία άφησα τη συνέπεια. Μεγάλη πληγή για την χώρα μας. Η ασυνέπεια ως προς τις υποχρεώσεις μας και η αναντιστοιχία υποσχέσεων και πράξεων καλά κρατεί στη σύγχρονη Ελλάδα. Ξεκινάμε με όρεξη και στην πορεία σβήνουμε. Μια λέσχη ανάγνωσης στήνουμε, έρχονται τριάντα στην αρχή και στην πέμπτη συνάντηση μένουμε τρεις. Φταίνε μόνο οι μετέχοντες; Όχι βέβαια! Αν κάνουμε τώρα μια αναγωγή σε θεσμικό, κυβερνητικό, εργασιακό πλαίσιο θα βρούμε πολλές απογοητευτικές αναλογίες.

Εν κατακλείδι, το να επιζητούμε να εξαφανιστεί η απογοήτευση ως δια μαγείας είναι μάταιο. Είναι κάτι παραπάνω από ευθύνη του κράτους. Είναι ζήτημα προσωπικού αγώνα και κατάλληλης παιδείας.