Πως να λαμβάνεις Αμερόληπτες Αποφάσεις

Οι αμερόληπτες αποφάσεις δεν είναι ο κανόνας.

Ο περισσότερος κόσμος όταν λαμβάνει αποφάσεις, τείνει να βλέπει τον εαυτό του ως πλήρως ενήμερο και αντικειμενικό.

Αλλά συχνά δεν είναι έτσι τα πράγματα.

Κανείς δεν έχει ανοσία στον ιό των κακών επιλογών και στην πραγματικότητα, η εμπιστοσύνη που έχεις στην ευφυΐα και την εμπειρία σου πολλές φορές υπονομεύει τη διαδικασία.

Και αυτό γιατί η σιγουριά αυτή μετατρέπεται σε έναν δούρειο ίππο που σε αφήνει εκτεθειμένο στην κύρια αιτία των κακών αποφάσεων. Την μεροληψία και την προκατάληψη.

Δηλαδή την ενστικτώδη τάση και προτίμηση που έχουμε όλοι οι άνθρωποι να ξεχωρίζουμε μια επιλογή από τις υπόλοιπες, χωρίς να το σκεφτούμε πολύ ή και καθόλου.

Οι προκαταλήψεις συχνά ενισχύονται από τις εμπειρίες και τις παρατηρήσεις μας και συχνά οι επιλογές που μας υποδεικνύουν, μοιάζουν το λογικό και το αυτονόητο πράγμα που πρέπει να κάνουμε.

Η πολιτισμική κουλτούρα και οι κοινωνικές επιρροές αποτελούν ισχυρές πηγές προκαταλήψεων. Όμως οι περισσότερες επιλογές που κάνουν οι άνθρωποι και η συμπεριφορά τους εν γένει, κινητοποιούνται κυρίως από την δική τους ψυχολογία, χωρίς καν οι ίδιοι να το αντιλαμβάνονται.

Οι προκαταλήψεις επηρεάζουν το πως διαλέγουμε και ερμηνεύουμε δεδομένα και πληροφορίες και με αυτόν τον τρόπο συχνά εξουσιάζουν τις επιλογές που κάνουμε.

Για να είσαι λοιπόν σίγουρος πως οι επιλογές που κάνεις φιλτράρονται από τη λογική και δεν αποτελούν προϊόν μεροληψίας ακολούθησε τα παρακάτω.

Εν αρχή ην η ψυχραιμία

Οι μεροληψίες και οι προκαταλήψεις βρίσκονται στο απόγειό της δύναμης τους όταν λαμβάνουμε αποφάσεις γρήγορα και χωρίς πολύ σκέψη. Συχνά σε κατάσταση βιασύνης ή πανικού.

Σε αυτές τις καταστάσεις, για λόγους ψυχολογικής οικονομίας, το μυαλό στηρίζεται στην προσωπική εμπειρία και στις προϋπάρχουσες αντιλήψεις για συγκεκριμένες καταστάσεις ή ανθρώπους.

Το πρόβλημα όμως είναι πως και η προσωπική εμπειρία και οι αντιλήψεις μας μπορεί να μην αντικατοπτρίζουν σωστά την πραγματικότητα ή μπορεί να μην ισχύουν στη συγκεκριμένη περίπτωση.

Το ένστικτο, όπως αλλιώς αποκαλούμε τους πιο πάνω παράγοντες, είναι αποτελεσματικό στο να παράγει γρήγορες αποφάσεις όταν χρειάζεται να αποφασίσουμε γρήγορα. Αυτό δεν σημαίνει όμως πως είναι σωστές ή ορθές.

Ακόμα και στις περιπτώσεις που ο χρόνος σε πιέζει, είναι καλύτερο να διατηρήσεις την ψυχραιμία σου και να εξετάσεις προσεκτικά την κατάσταση. Οι αμερόληπτες αποφάσεις που λαμβάνονται με βάση τα δεδομένα είναι συντριπτικά πιο εύστοχες από εκείνες που βασίζονται στο ένστικτο. Είτε μιλάμε για την προσωπική σου ζωή, είτε μιλάμε για την καριέρα σου.

Θες να μάθεις πως να παίρνεις αμερόληπτες αποφάσεις στην καριέρα σου; Δες εδώ

Σιγουρέψου πως εξετάζεις τα σωστά δεδομένα

Τα δεδομένα και οι πληροφορίες αποτελούν ένα καλό αντίδοτο για τις προκαταλήψεις και τις μεροληψίες. Κάποιες φορές όμως, ακόμα και όταν έχεις αρκετά δεδομένα στα χέρια σου, η όλη διαδικασία της λήψης μιας απόφασης τορπιλίζεται. Και αυτό γιατί είτε δεν εξέτασες αρκετές πληροφορίες, είτε γιατί εξέτασες τις λάθος πληροφορίες.

Πάλι η ψυχολογία και οι διάφορες γνωστικές παγίδες παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Για παράδειγμα, η μεροληψία επιβεβαίωσης είναι μια τέτοια παγίδα η οποία φιλτράρει δεδομένα και πληροφορίες και σε ωθεί να δώσεις βάση μόνο σε όσα επιβεβαιώνουν τα πιστεύω και τις απόψεις σου, απορρίπτοντας οτιδήποτε τα αντικρούει.

Ένα άλλο παράδειγμα είναι η παγίδα της αγκύρωσης. Σε αυτή τη γνωστική παγίδα γαντζώνεσαι σαν μια άγκυρα από την πρώτη πληροφορία ή δεδομένο που θα λάβεις υπ’ όψιν, δίνοντας της δυσανάλογα περισσότερη σημασία από τις υπόλοιπες. Έτσι καταλήγεις να αγνοήσεις πληροφορίες και δεδομένα που θα κάνουν τη διαφορά ανάμεσα στις λάθος επιλογές και στις αμερόληπτες αποφάσεις.

Πολλοί άνθρωποι αλλά και επιχειρήσεις και οργανισμοί, αγνοούν την επιρροή που ασκούν αυτές οι γνωστικές παγίδες και έτσι καταλήγουν να εξετάζουν μονάχα τα δεδομένα που υποστηρίζουν τα όσα ήδη πρεσβεύουν.

Για να μην πέσεις θύμα μιας τέτοιας γνωστικής παγίδας χρειάζεται να δεις λίγο την κατάσταση απ’ έξω, με το μάτι ενός τρίτου.

Χρειάζεται να λάβεις υπ’ όψιν όλα τα σχετικά δεδομένα άσχετα με το αν συμφωνούν ή συγκρούονται με τις απόψεις σου. Στην πραγματικότητα παίρνεις καλύτερες και πιο αμερόληπτες αποφάσεις όταν εστιάζεις σε δεδομένα που αντικρούουν τα όσα ήδη πιστεύεις, καθώς αυτά σε αναγκάζουν να σκεφτείς και να αναθεωρήσεις την υπάρχουσα θέση σου.

Εξίσου χρήσιμο μπορεί να αποβεί το να προσπαθήσεις να «κατεδαφίσεις» ιδέες άλλων και αποφάσεις που λαμβάνονται, προτού τις στηρίζεις. Αν μια ιδέα ή απόφαση μείνει όρθια μετά από αμφισβήτηση και εξονυχιστικό έλεγχο, τότε και εσύ αλλά και οι υπόλοιποι μπορείτε να έχετε περισσότερη εμπιστοσύνη πως είναι τόσο καλή όσο δείχνει.

Μην αφήνεις το παρελθόν να σε οδηγήσει

Πολλοί άνθρωποι κάνουν το λάθος να βασίζουν τις αποφάσεις που παίρνουν και συχνά «πέφτουν» σε μια γνωστική παγίδα γνωστή και ως πλάνη του τζογαδόρου. Πρόκειται για την αβάσιμη πεποίθηση πως γεγονότα στο παρελθόν επηρεάζουν το πως άλλα, άσχετα με τα προηγούμενα, γεγονότα εξελίσσονται το μέλλον.

Αυτό σημαίνει πως είναι πιο πιθανό να αφήσει κάποιος το παρελθόν να τον οδηγήσει στη λήψη μιας απόφασης, παρά να αξιολογήσει την κάθε απόφαση ξεχωριστά και να υπολογίσει την αξία της.

Το παρελθόν δεν είναι μια αξιόπιστη βάση για να λάβεις αποφάσεις για το παρόν. Μπορεί να βοηθάει στο να έχεις ένα μοντέλο για την πιθανή έκβαση μιας απόφασης, όμως κάθε απόφαση θα πρέπει να προσεγγίζεται και να εξετάζεται σαν ένα ξεχωριστό συμβάν.

Μπορεί πχ ένας οργανισμός να πήρε μια συγκεκριμένη απόφαση πολλές φορές στο παρελθόν, αυτό όμως δε σημαίνει πως πρέπει να συνεχίσει να το κάνει στο μέλλον ή πως πρέπει να σταματήσει.

Χρειάζεται να λαμβάνεις την κάθε απόφαση λοιπόν με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες και δεδομένα και να την βλέπεις ως μια ανεξάρτητη οντότητα, άσχετη με τις αποφάσεις του παρελθόντος.

Και όποια απόφαση και αν πάρεις, δεν έχει τελειώσεις μαζί της αν πρώτα δεν την έχεις αξιολογήσει. Μην ξεχνάς πως οι προκαταλήψεις και οι μεροληψίες τρέφονται από την αντίληψη σου για γεγονότα του παρελθόντος.

Είναι σημαντικό λοιπόν να κατανοήσεις τους ακριβείς λόγους που μια απόφαση πέτυχε ή απέτυχε ώστε να αποφύγεις τη γέννηση νέων προκαταλήψεων.

Μπορεί μια απόφαση που λήφθηκε έπειτα από ώριμη σκέψη να μην καρποφόρησε όμως αυτό δεν αποδεικνύει πως η λογική, η διαδικασία ή τα δεδομένα ήταν λάθος.

Η μεροληψία ασκεί τεράστια δύναμη στη λήψη αποφάσεων. Αν μείνει ανεξέλεγκτη μπορεί να σε οδηγήσει να αγνοήσεις ζωτικής σημασίας πληροφορίες και να συνεισφέρει σε ακριβούς λάθος υπολογισμούς.

Με το να αναγνωρίζεις πως είσαι ευάλωτος σε λάθη και σε γνωστικές παγίδες ή γεγονότα από το παρελθόν, που οδηγούν το ένστικτό σου, κάνεις το πρώτο και σημαντικότερο βήμα στο να λαμβάνεις ορθές και αμερόληπτες αποφάσεις. Αποφάσεις που είναι πιο πιθανό να αποδώσουν τα μέγιστα.