Γυρνώντας σελίδα: Πώς να δημιουργήσεις νέες συνήθειες

Ένα μάθημα που οπωσδήποτε πρέπει να κατανοήσεις καλά, αν θέλεις να αλλάξεις κάτι στη ζωή σου, είναι πως ό,τι στόχο και αν θες να πετύχεις, η επιτυχία αυτή δε θα είναι προϊόν ενός μεμονωμένου συμβάντος, αλλά μιας συνεχόμενης διαδικασίας.

Κάποιος για παράδειγμα που έχτισε από το μηδέν μια πολύ επικερδή επιχείρηση, δεν την έχτισε από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά έμαθε να αντιμετωπίζει την αμφιβολία και το στρες, να οργανώνεται αποτελεσματικά και να διαχειρίζεται σωστά τα οικονομικά. 

Ομοίως, κάποιος άλλος που έχει ένα ωραίο και αθλητικό σώμα, δεν το απέκτησε σε ένα βράδυ. Το έχει γιατί απέκτησε τη συνήθεια να γυμνάζεται συχνά και να προσέχει τη διατροφή του.

Όπως καταλαβαίνεις, ενώ το να θέτεις στόχους είναι χρήσιμο γιατί σου δίνει έναν προορισμό, το παν για να πας εκεί, είναι η διαδρομή. Και η διαδρομή έχει σχέση με τις πράξεις και τη δράση που αναλαμβάνεις καθημερινά. Γι’ αυτό μη σκέφτεσαι τόσο τους στόχους που θες να πετύχεις. Αν θες να αλλάξεις κάτι, χτίσε νέες συνήθειες.

Όπως λέει λοιπόν και το ξακουστό ρητό: Είμαστε, ότι επανειλημμένως κάνουμε.

Οι κακές συνήθειες

Οι έρευνες τα τελευταία χρόνια έχουν δείξει ότι λειτουργούμε περισσότερο στον αυτόματο πιλότο από όσο πραγματικά πιστεύουμε.

Ο βραβευμένος με νόμπελ οικονομικών, ψυχολόγος Daniel Kahneman παρομοιάζει την ανθρώπινη σκέψη με δύο ηθοποιούς στην ίδια ταινία. Το συνειδητό μέρος, που πιστεύει πως είναι ο πρωταγωνιστής, αλλά στην πραγματικότητα είναι κομπάρσος και το ασυνείδητο που είναι ο πραγματικός πρωταγωνιστής.

Το μεγαλύτερο μέρος λοιπόν της καθημερινότητας σου, είναι κάπως αυτοματοποιημένο. Αυτό ισχύει για τα πάντα. Από τη συμπεριφορά σου, τις αντιδράσεις σου, μέχρι τον τρόπο με τον οποίο σκέπτεσαι και ερμηνεύεις τα γεγονότα γύρω σου.

Και εδώ ελλοχεύει ο πρώτος κίνδυνος για οποιονδήποτε θέλει να αλλάξει κάτι και να πετύχει τους στόχους του. Πρέπει πρώτα να αντιληφθεί και να αντιμετωπίσει τις κακές συνήθειες του. Εκείνες που τον κρατάνε πίσω.

Για να το κάνεις αυτό πρέπει πρώτα να κατανοήσεις το λόγο για τον οποίο αυτές οι συνήθειες έχουν δημιουργηθεί. Και ο λόγος είναι απλός. Ο στόχος τους και το κέρδος που εσύ παίρνεις από αυτές, είναι η αντιμετώπιση δύο καταστάσεων, του στρες και της βαρεμάρας. Όχι με τον πιο ιδανικό τρόπο, όμως προσφέρουν άμεση ανακούφιση και επιβράβευση και αυτό είναι που κάνει την απαλλαγή από τις κακές συνήθειες, μια δύσκολη διαδικασία.

Για παράδειγμα, το στρες και το άγχος που νιώθεις όταν σκέφτεσαι πως ετοιμάζεσαι να δώσεις μια συνέντευξη, είναι το σημάδι που πυροδοτεί μια αυτόματη απόκριση. Αυτή μπορεί να είναι η υπερβολική κριτική στον εαυτό σου (κάνω συνεχώς λάθη, σίγουρα δε θα με πάρουνε), η αποφυγή ή η προσπάθεια να εκλογικεύσεις την κατάσταση και να βρεις λόγους για να μην πας (έχει απεργία τελικά, δεν μπορώ να πάω).

Και αν αποφύγεις και δεν πας για τη συνέντευξη, το στρες και το άγχος υποχωρούν και έρχεται η επιβράβευση μέσω της προσωρινής ανακούφισης.

Θες να γυρίσεις σελίδα στη ζωή σου; Δες εδώ

Δημιουργώντας νέες συνήθειες

Οι κακές συνήθειες όμως λειτουργούν και σε ανακουφίζουν μόνο προσωρινά, αποτρέποντας σε από το να πετύχεις τους στόχους σου.

Οπότε τώρα θα με ρωτήσεις.

Πώς λοιπόν απαλλάσσομαι από τις κακές συνήθειες και πώς χτίζω καινούριες;

Πρώτα πρέπει να κατανοήσεις τη μορφολογία τους.

Μια συνήθεια ουσιαστικά χωρίζεται σε τρία μέρη. Το ερέθισμα, την αυτόματη απόκριση και τέλος την επιβράβευση. Και όπως είπαμε, οι κακές συνήθειες δημιουργούνται και διαιωνίζονται γιατί αντιμετωπίζουν το στρες και τη βαρεμάρα (σκέψου κάθε πότε μπαίνεις στο facebook ή παίζεις με το κινητό σου). Καταστάσεις που αποτελούν και το ερέθισμα που ξεκινά την αυτόματη διαδικασία.

Αν λοιπόν θες να τις αλλάξεις, θα πρέπει στο ίδιο ερέθισμα να αντιδράσεις διαφορετικά και να επιβραβευτείς για αυτό. Αυτό φυσικά δεν είναι εύκολο και σε αρκετές περιπτώσεις χρειάζεται επιμονή και προσπάθεια.

Το μυστικό εδώ είναι να κάνεις μικρά βήματα κάθε φορά και οι στόχοι που θέτεις να είναι θετικοί, δηλαδή να εστιάζεις στο να κάνεις σε μεγαλύτερη συχνότητα τη συμπεριφορά που θες να υιοθετήσεις και όχι στο να μειώσεις τη συμπεριφορά που θες να αλλάξεις.

Για παράδειγμα, κάποιος που θέλει να χτίσει ένα αθλητικό σώμα, αντί να γυρίσει σπίτι για να αράξει όταν φεύγει κουρασμένος από τη δουλειά του, μπορεί να θέσει ως στόχο απλά να πηγαίνει απευθείας στο γυμναστήριο και αργότερα να επιβραβεύσει τον εαυτό του με έναν έπαινο ή με κάποιον άλλο τρόπο. Αργότερα αφού το να πάει στο γυμναστήριο έχει γίνει συνήθεια μπορεί να ψαχτεί περισσότερο με ασκήσεις και να κάνει μια πιο έντονη γυμναστική μέρος της καθημερινότητας του.

Η περίοδος του πόνου

Δυστυχώς οι συνήθειες δεν αλλάζουν εύκολα. Και ιδιαίτερα εκείνες που σχετίζονται με το άγχος και το στρες.

Το πρόβλημα συνήθως είναι πως οι κακές συνήθειες μας επιβραβεύουν και μας ανακουφίζουν άμεσα από αυτό το συναίσθημα, έστω και για λίγο, ενώ οι καλές και νέες συνήθειες, εκείνες που θα μας βοηθήσουν να πετύχουμε τους στόχους μας, αργούν να δείξουν αποτελέσματα.

Γι’ αυτό, πάντα πριν εδραιωθούν οι νέες συνήθειες, υπάρχει η λεγόμενη περίοδος του πόνου.

Είναι η περίοδος που χρειάζεται να επιβληθείς στον εαυτό σου και να του πας κόντρα, μέχρι σιγά-σιγά να εξασθενίσει η παλιά συμπεριφορά και να εδραιωθεί η καινούρια. Είναι η περίοδος που πρέπει να αντισταθείς στο αίσθημα της πείνας, της κούρασης, της βαρεμάρας και του έντονου άγχους.

Και φυσικά είναι η περίοδος, που θα πρέπει να σπρώξεις τον εαυτό σου να κάνει κάτι το οποίο δείχνει να μην έχει άμεση επιβράβευση, για χάρη ενός μελλοντικού αποτελέσματος.

Όποιες και αν είναι οι ευχές, οι επιθυμίες και οι στόχοι σου, φρόντισε να μην εστιάσεις τόσο σε αποδόσεις και αποτελέσματα, όσο στη διαδικασία.