Πλαίσιο: τι είναι και πως επηρεάζει τη λήψη αποφάσεων

Φαντάσου για μια στιγμή, πως είσαι ένα υψηλόβαθμο στέλεχος στο υπουργείο υγείας και πως πρέπει να αντιμετωπίσεις μια αρκετά δύσκολη κατάσταση.

Ένας σπάνιος θανατηφόρος ιός βρίσκεται σε έξαρση και από τον ιό αυτό, έχουν προσβληθεί 600 άτομα. Επίσης φαντάσου πως για τον ιό αυτό υπάρχουν μόνο δύο διαθέσιμες θεραπείες, η θεραπεία Α και η θεραπεία Β.

Καλείσαι λοιπόν να πάρεις μια απόφαση. Να επιλέξεις μια από τις δύο για να αντιμετωπίσεις το πρόβλημα και να καθορίσεις έτσι την τύχη των ασθενών.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχεις στη διάθεση σου, αν ακολουθήσεις τη θεραπεία Α θα σωθούν 200 από τους ασθενείς. Από την άλλη, με τη θεραπεία Β υπάρχει 33% πιθανότητα να σωθούν όλοι αλλά και 66% πιθανότητα να μη σωθεί κανείς.

Ποια από τις δύο επιλογές θα έκανες;

Τι απόφαση θα έπαιρνες;

Τώρα ας υποθέσουμε πως αντί για τις παραπάνω, έχεις δύο άλλες διαφορετικές επιλογές. Τις θεραπείες Γ και Δ.

Σύμφωνα πάλι με τα στοιχεία που έχεις στη διάθεση σου, με τη θεραπεία Γ θα πεθάνουν 400 άνθρωποι από τον ιό, ενώ με τη θεραπεία Δ υπάρχει 33% πιθανότητα να μη πεθάνει κανείς και 66% πιθανότητα να πεθάνουν όλοι.

Τι θα διάλεγες αυτή τη φορά;

Αν διάβασες προσεκτικά τα παραπάνω, τότε θα έχεις καταλάβει πως και τα δύο διλήμματα είναι στην ουσία πανομοιότυπα και πως στην πραγματικότητα οι επιλογές είναι οι ίδιες με διαφορετική διατύπωση.

Ωστόσο είναι εξαιρετικά πιθανό, η απόφαση σου να επηρεάστηκε από αυτό το γεγονός και να έχεις επιλέξει διαφορετικά στην κάθε περίπτωση.

Το 1981 οι ψυχολόγοι Amos Tversky και Daniel Kahneman έθεσαν, στα πλαίσια ενός πειράματος, το παραπάνω υποθετικό σενάριο στους συμμετέχοντες και τους κάλεσαν να διαλέξουν ανάμεσα σε αυτά τα δύο ζευγάρια επιλογών.

Αυτό που διαπίστωσαν οι δύο ερευνητές ήταν πως, όταν οι επιλογές είχαν εκφραστεί με θετικό τρόπο, δηλαδή η αναφορά ήταν στο πόσοι ασθενείς θα ζήσουν, τα αποτελέσματα ήταν συντριπτικά υπέρ της θεραπείας Α με ποσοστό επιλογής 72%.

Όταν όμως παρουσίασαν το ίδιο δίλημμα με διαφορετική διατύπωση, τα ποσοστά άλλαξαν ριζικά. Με 400 άτομα να οδηγούνται σε σίγουρο θάνατο μόνο το 22% των συμμετεχόντων πίστεψαν πως είναι η σωστή απόφαση.

Τι σημαίνει πρακτικά αυτό;

Σημαίνει πως ο τρόπος με τον οποίο διατυπώθηκε το πρόβλημα επηρέασε άμεσα την άποψη που σχημάτισαν οι συμμετέχοντες και την απόφαση που πήραν.

Στην ψυχολογία αυτό ονομάζεται Πλαίσιο και έχει αποδειχθεί επανειλημμένα πως παίζει κρίσιμο ρόλο στη λήψη αποφάσεων.

Για να καταλάβεις καλύτερα τι είναι το Πλαίσιο, φαντάσου πως βρίσκεσαι μέσα σε ένα μεγάλο σπίτι. Έξω από αυτό υπάρχει ένας πανέμορφος κήπος με υπέροχα γλυπτά, εξωτικά λουλούδια και ένα μικρό άχαρο τοίχο που τυχαίνει να βρίσκεται ακριβώς έξω από το παράθυρο.

Όταν λοιπόν εσύ είσαι μέσα και κοιτάς το παράθυρο, δεν βλέπεις ούτε τα υπέροχα αγάλματα ούτε τα εξωτικά λουλούδια. Αυτό που βλέπεις είναι ένας τοίχος και τίποτα άλλο και η εντύπωση που έχεις για το τι υπάρχει εκεί έξω διαμορφώνεται από αυτό το γεγονός. 

Όμως τα λουλούδια και η ομορφιά είναι εκεί. Απλά δεν μπορείς να τα δεις γιατί η όραση και η αντίληψη σου περιορίζονται από τα πλαίσια του παραθύρου.

Αν θες να μάθεις περισσότερο για το Πλαίσιο και πώς να το χρησιμοποιείς υπέρ σου, δες εδώ:

Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στην πραγματικότητα. Κάθε φορά που αντιμετωπίζουμε ένα πρόβλημα έχουμε ένα συγκεκριμένο Πλαίσιο μέσα από το οποίο βλέπουμε τα πράγματα. Το γεγονός αυτό τραβάει τα φώτα και την προσοχή μας σε συγκεκριμένες πτυχές του προβλήματος ενώ άλλες τις αφήνει στη σκιά.

Αυτό έχει συχνά σαν αποτέλεσμα να μην λαμβάνουμε όλους τους παράγοντες υπ’ όψιν και να οδηγούμαστε πολλές φορές σε κακές, βιαστικές και λανθασμένες αποφάσεις.

Το πρόβλημα είναι πως πρόκειται για μια ασυνείδητη διαδικασία που συμβαίνει χωρίς καν να το καταλάβουμε.

Αν θες να αποφύγεις κάτι τέτοιο, τότε θα πρέπει πρώτα να μάθεις να κοιτάς τη θέα όχι μόνο μέσα από ένα, αλλά μέσα από πολλά «παράθυρα».

Εξέτασε εναλλακτικές εκδοχές, ρώτα άτομα που εμπιστεύεσαι τη γνώμη τους και την άποψη τους και αμφισβήτησε για λίγο τον τρόπο που βλέπεις τα πράγματα.

Προσπάθησε να δεις την κατάσταση από διαφορετικό πλαίσιο και πολλές οπτικές γωνίες. Μόνο έτσι μπορείς να περιορίσεις το φαινόμενο αυτό και να καταλήξεις σε αποτελεσματικά συμπεράσματα.