Πώς το μυαλό σου σε κρατάει πίσω

Στην καθημερινότητά τους, οι περισσότεροι άνθρωποι είναι αρκετά έξυπνοι και ικανοί για πετύχουν τους μεγάλους στόχους τους και τις φιλοδοξίες τους. Όμως παρατηρούμε ότι λίγοι τελικά τα καταφέρνουν και φτάνουν στο μέγιστο των ικανοτήτων τους, χωρίς να τους κρατάει πίσω κάτι.

Δεν είναι ότι οι υπόλοιποι υστερούν σε ευκαιρίες και πόρους. Ο πραγματικός λόγος είναι πως οι περισσότεροι δυσκολεύονται να ξεπεράσουν το μεγαλύτερο εμπόδιο που θα βρεθεί στο δρόμο τους: Τον ίδιο τους τον εαυτό.

Ξέρω πως ακούγεται κλισέ, είναι όμως η πραγματικότητα. Άγχος, αναβλητικότητα, χαμηλή αυτοπεποίθηση, δυσλειτουργικές πεποιθήσεις. Όλα αυτά σπέρνουν την αμφιβολία και εμποδίζουν κάποιον να αναλάβει δράση και να εκμεταλλευτεί στο έπακρο τις ευκαιρίες που του παρουσιάζονται.

Συχνά πιστεύουμε πως τα γεγονότα είναι αυτά που μας προκαλούν υψηλό άγχος και έντονα συναισθήματα. Ωστόσο κάτι τέτοιο δεν ισχύει πάντα. Αν ήταν έτσι όλοι οι άνθρωποι, για το ίδιο συμβάν, θα είχαν ακριβώς την ίδια αντίδραση. Αυτό που όμως κάνει τη διαφορά είναι ο τρόπος με τον οποίο τα ερμηνεύουμε.

Είναι η ίδια η σκέψη μας που μας παραπλανά και που μας αναγκάζει να μη βγούμε από τη ζώνη άνεσης μας. Έτσι αποφύγουμε να εκθέσουμε τον εαυτό μας σε εμπειρίες και γεγονότα που ενδεχομένως να μας είναι δυσάρεστα για λίγο, αλλά μας βοηθάνε να εξελιχθούμε και να πετύχουμε τους στόχους μας.

Ουσιαστικά η ασυνείδητη πλευρά του εαυτού μας δε νοιάζεται ιδιαίτερα για τις φιλοδοξίες μας. Αυτό που την ενδιαφέρει είναι μόνο να μας κρατάει πίσω, μακριά από οτιδήποτε μπορεί να αντιλαμβάνεται ως απειλή.

Με ποιους τρόπους όμως το κάνει αυτό;

Τελειομανία

Η τελειομανία είναι στην πραγματικότητα ένας διπολικός τρόπος σκέψης που βλέπεις μόνο το άσπρο και το μαύρο. Εξισώνουμε το καλό, το αποδεκτό, το ωραίο με το τέλειο (δηλαδή το άσπρο) και ότι δεν ανήκει σε αυτή τη κατηγορία το τοποθετούμε στο μαύρο.

Η πραγματικότητα όμως δεν είναι έτσι. Πολύ λίγες φορές θα βρούμε κάτι που θα ανήκει σε αυτές τις δύο ακραίες κατηγορίες, τα περισσότερα πράγματα στη ζωή κινούνται ανάμεσα στις ενδιάμεσες αποχρώσεις του γρι.

Το πρόβλημα με την τελειομανία είναι πως μας αναγκάζει να  φοβόμαστε την αποτυχία και να έχουμε εξωπραγματικές απαιτήσεις από τον εαυτό μας. Ως αποτέλεσμα δυσκολευόμαστε να αναλάβουμε δράση και είμαστε αγχωμένοι συνεχώς.

Υπεργενίκευση

Η υπεργενίκευση είναι ένα λογικό σφάλμα στο οποίο θεωρούμε πως μια αρνητική έκβαση σε ένα γεγονός ή εμπειρία θα επαναλαμβάνεται συνεχώς. Για παράδειγμα κάποιος που περνάει από δύο-τρείς συνεντεύξεις για δουλειά χωρίς αποτέλεσμα. Απογοητεύεται πλήρως και αναφωνεί «ποτέ δε θα καταφέρω να βρω δουλειά».

Το πρόβλημα με την υπεργενίκευση είναι πως αγνοεί πολλές φορές τις βελτιώσεις και τις αλλαγές που πετυχαίνουμε με το πέρασμα του χρόνου. Έτσι μας αποθαρρύνει να προσπαθήσουμε ξανά, απλά και μόνο επειδή κάποτε κάτι δεν πήγε τόσο καλά όσο προσδοκούσαμε.

Αυθαίρετα συμπεράσματα

Η τάση του ανθρώπου να κάνει προβλέψεις είναι μια ικανότητα που τον κάνει να ξεχωρίζει από τα υπόλοιπά όντα. Η αλήθεια είναι όμως πως αυτές είναι πολλές φορές λανθασμένες ή μόνον εν μέρη πραγματικότητα. Το πρόβλημα εδώ ξεκινάει όταν σταματάμε να τις αντιμετωπίζουμε ως προβλέψεις, προϊόντα της δικής μας φαντασίας, και τις θεωρούμε αποδεδειγμένα γεγονότα.

Ενεργούμε σα να διαβάζουμε το μυαλό των άλλων ή σα να κοιτάμε το μέλλον μέσα από μια γυάλινη σφαίρα και είμαστε τόσο πεπεισμένοι ότι έχουμε δίκιο που δεν εξετάζουμε καν  εναλλακτικές περιπτώσεις.

Βάζουμε ταμπέλες στον εαυτό μας και στους άλλους

Πολύ συνηθισμένο σφάλμα που επηρεάζει τον τρόπο που σκεφτόμαστε και μας κρατάει πίσω, είναι οι ταμπέλες που κολλάμε στον εαυτό μας ή τους άλλους. Τοποθετώντας αρνητικές ετικέτες δημιουργούμε μια αρνητική και αυθαίρετη εικόνα, η οποία είτε ενισχύει την χαμηλή μας αυτοπεποίθηση, είτε προκαλεί αρνητικά συναισθήματα για τους γύρω μας.

Αυτό είναι λάθος γιατί βάζοντας μια ταμπέλα σε εμάς ή σε κάποιον άλλο για ένα σφάλμα που έκανε δεν εστιάζουμε στο ίδιο το γεγονός καθαυτό. Αντιθέτως προχωράμε αυθαίρετα σε μια αρνητική αξιολόγηση και κριτική του ατόμου και τις προσωπικότητας του.

Εστίαση στα αρνητικά και αγνόηση των θετικών

Η μετριοφροσύνη, όπως λέει ένα ρητό, είναι το ίδιο εχθρός της αλήθειας με την υπεροψία. Η συνήθεια αυτή, να μετριάζουμε τα θετικά μας και τις επιτυχίες μας ισοδυναμεί πολλές φορές με αυτομαστίγωμα. Αν κάποιος έχει μάθει να παρατηρεί μόνο τα αρνητικά στη ζωή του και να αγνοεί ή να υποβαθμίζει τα θετικά τότε δε χρειάζεται και πολύ μυαλό για να αντιληφθεί κανείς την πορεία του.

Η συνεχείς αρνητική αυτοαξιολόγηση και η έλλειψης της αίσθησης επιτυχίας, υπονομεύουν την αυτοπεποίθηση και διαστρεβλώνουν την εικόνα που έχεις για τον εαυτό σου.

Αν δεν υπήρχε ο παράγοντάς του άγχους και του φόβου της αποτυχίας, είναι πολύ πιο πιθανό για κάποιον να ρίσκαρε περισσότερο, να μάθαινε από τα λάθη του πιο γρήγορα και να πετύχαινε πιο συχνά.

Όπως καταλαβαίνεις λοιπόν είναι πολύ σημαντικό να μπορεί κανείς να εντοπίζει αυτά τα λογικά σφάλματα στον τρόπο σκέψης του και να τα εκτοπίζει εστιάζοντας στη λογική, την πραγματικότητα και τα γεγονότα.

Αφιέρωσε 5-10 λεπτά από το χρόνο σου κάθε μέρα να κρατήσεις τις αυτόματες αυτές σκέψεις σε ένα ημερολόγιο και προσπάθησε να βρεις με ποιους τρόπους το μυαλό σου σε κρατάει πίσω. Είμαστε στη διάθεσή σου για να σε βοηθήσουμε να τις ξεπεράσεις.