Αρνητικά Συναισθήματα: Τι είναι και γιατί σου κάνουν καλό

Συνηθίζουμε να αντιμετωπίζουμε τα αρνητικά συναισθήματα ως κάτι εχθρικό.

Δε μας αρέσει να νιώθουμε στενοχωρημένοι, φοβισμένοι ή έξαλλοι από θυμό. Προτιμούμε να είμαστε χαρούμενοι και αισιόδοξοι.

Σε μεγάλο βαθμό αυτή η αντιμετώπιση έχει να κάνει με την ανατροφή μας. Ίσως κι εσύ έχεις μεγαλώσει σε μια οικογένεια που έδινε μεγάλη σημασία στην ασφάλεια, την ενθάρρυνση και την θετική αντιμετώπιση των πραγμάτων.

Γι’ αυτό όταν είσαι αναστατωμένος πασχίζεις να δεις τα πράγματα από μια θετική σκοπιά. Και ίσως όταν φοβάσαι, προσπαθείς να καταπιέσεις το φόβο σου, ενώ όταν είσαι λυπημένος, προσπαθείς να ξεπεράσεις γρήγορα τη στενοχώρια σου. Χωρίς αυτό φυσικά να σημαίνει ότι η ζωή σου είναι εύκολη, απαλλαγμένη από κάθε θλίψη.

Αυτή η αντιμετώπιση των αρνητικών συναισθημάτων, που σε αποτρέπει να εστιάσεις στο εκάστοτε συναίσθημα, μπορεί να είναι για αρκετό καιρό αποτελεσματική, όμως όχι για πάντα.

Αν δεν αρχίσεις να αποδέχεσαι τα αρνητικά σου συναισθήματα, τότε ελλοχεύει ο εξής κίνδυνος: όταν κάποτε βιώσεις ένα πολύ έντονο αρνητικό συναίσθημα, όπως έντονο άγχος, αυτό θα σε καταβάλει τόσο, που δε θα μπορείς καθόλου να το ελέγξεις και κατά πάσα πιθανότητα θα οδηγηθείς σε ακραίες συμπεριφορές.

Έχοντας μάθει να αντιστρέφεις αμέσως τα αρνητικά σου συναισθήματα, τα οποία έτσι κι αλλιώς σπανίως άφηνες τον εαυτό σου να νιώσει, θα βρεθείς στη δυσάρεστη θέση να μην αναγνωρίζεις τον ίδιο σου τον εαυτό και να μην μπορείς να κάνεις τίποτα για να βγεις από αυτή την κατάσταση.

Με έναν τέτοιο σκληρό τρόπο συνειδητοποιεί κάνεις κάτι που ίσως δεν τολμούσε να παραδεχτεί ως τότε: τα αρνητικά συναισθήματα, όπως το έντονο άγχος, δεν είναι παρά ένα σύμπτωμα. Ένα σύμπτωμα που σου δείχνει ότι κάτι δεν πάει καλά στη ζωή σου, ο τρόπος της φύσης να σου πει ότι βρίσκεσαι εκτός πορείας. Για παράδειγμα ότι δε φροντίζεις αρκετά τον εαυτό σου και γι’ αυτό χρειάζεται να ρίξεις ρυθμούς.

Η διαπίστωση λοιπόν είναι η εξής: Τα αρνητικά συναισθήματα δεν είναι καλά ή κακά. Στην πραγματικότητα δεν είναι ούτε καν αρνητικά, απλώς τα βιώνουμε έτσι. Είναι κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης.

Τι είναι τα αρνητικά συναισθήματα;

Τα αρνητικά συναισθήματα είναι οποιαδήποτε συναισθήματα σε κάνουν να νιώθεις άσχημα με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Θυμός, φόβος, στενοχώρια, απελπισία, απογοήτευση, ενοχή, ντροπή, απέχθεια, ματαίωση… Όλοι οι άνθρωποι βιώνουν τέτοια συναισθήματα, είτε το παραδέχονται, είτε όχι.

Έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες σχετικά με τις κατηγορίες των βασικών συναισθημάτων. Στις περισσότερες από αυτές αναφέρονται τέσσερα συναισθήματα με αρνητική χροιά: η λύπη, η απέχθεια, ο φόβος και ο θυμός.

Γιατί τα αρνητικά συναισθήματα δεν είναι και τόσο άσχημα

Ενώ τα αρνητικά συναισθήματα σε κάνουν να νιώθεις δυσάρεστα, στην πραγματικότητα δε σου κάνουν κακό. Ξεχωρίσαμε τους έξι σημαντικότερους λόγους, για τους οποίους τα αρνητικά συναισθήματα σου είναι για το καλό σου:

#1. Είναι φυσιολογικά

Αξίζει να ξεκινήσουμε με αυτή τη διευκρίνιση. Σε έναν κόσμο όπου ενθαρρύνονται αισθήματα χαράς και ευγνωμοσύνης (κάτι που βέβαια δεν είναι λάθος), επιλέγουμε να αγνοήσουμε το γεγονός ότι ακόμα και τα αρνητικά συναισθήματα είναι αναπόφευκτο κομμάτι της ζωής.

Κι αυτό μας κάνει να νιώθουμε ακόμα χειρότερα όταν βιώνουμε αυτά τα συναισθήματα. Κι όμως, αφού είμαστε άνθρωποι είναι φυσιολογικό να μεταβάλλεται κατά καιρούς η διάθεσή μας.

Γι’ αυτό είναι απαραίτητο να επανεκτιμήσεις το ρόλο της «κακής διάθεσης» στη ζωή σου. Οφείλεις να αναγνωρίσεις ότι όχι μόνο είναι φυσιολογική, αλλά και χρήσιμη, διότι σε βοηθά να αντιμετωπίσεις επιτυχώς τις ποικίλες προκλήσεις και τα προβλήματα της καθημερινότητας.

#2. Εξυπηρετούν κάποιο σκοπό και έχουν θετική πρόθεση

Αν αναζητήσεις τη βασική εξήγηση που βρίσκεται πίσω από τα αρνητικά συναισθήματα, θα διαπιστώσεις ότι έχουν κάτι κοινό: έχουν εξυπηρετήσει ένα σκοπό που αφορά στην εξέλιξη του ανθρώπινου είδους και υπήρξε θεμελιώδης για την επιβίωση, την υγεία και την ευημερία του ανθρώπου.

Για παράδειγμα:

• Ο φόβος αποτελεί σημάδι ότι κάτι δεν πάει καλά, γι’ αυτό μας προστατεύει από τους κινδύνους και τελικά μας βοηθά να επιβιώσουμε.

• Η λύπη ενισχύει την ενσυναίσθηση, δηλαδή αισθήματα σύνδεσης και κατανόησης του συνανθρώπου, τα οποία είναι απαραίτητη προϋπόθεση για το χτίσιμο των κοινωνιών.

• Η απέχθεια μας κρατά μακριά από πράγματα που βλαβερά ή μολυσμένα.

• Η ντροπή και η ενοχή μας παρακινούν να κάνουμε το σωστό και να διορθώνουμε ή να μην επαναλαμβάνουμε τα λάθη μας.

• Ο θυμός αποτελεί τον προστατευτικό μηχανισμό που μας προκαλεί να δράσουμε, ώστε να αλλάξουμε μια δυσμενή κατάσταση.

Πράγματι, χωρίς αυτά τα συναισθήματα το ανθρώπινο γένος δε θα είχε μια τέτοια εξελικτική πορεία. Ενώ περιγράφονται ως αρνητικά, ουσιαστικά έχουν έναν θεμελιώδη θετικό σκοπό, ένα σοβαρό λόγο ύπαρξης, που σχετίζεται άμεσα με την επιβίωση και την ανάπτυξη του ανθρώπου. Σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικό να προσδιορίσεις αυτόν το θετικό σκοπό.

Επιπλέον, τα αρνητικά συναισθήματα σε ωριμάζουν και σε παρακινούν να προχωρήσεις κάνοντας τις απαραίτητες αλλαγές στη ζωή σου, να προοδεύσεις. Σε βοηθούν να γίνεις καλύτερος σύντροφος, καλύτερος φίλος, άρα καλύτερος άνθρωπος.

Θες να μάθεις να διαχειρίζεσαι τα αρνητικά συναισθήματά σου; Δες εδώ

#3. Αποτελούν προειδοποίηση

Τα αρνητικά συναισθήματα προσδιορίζουν κάτι που συμβαίνει μέσα μας, εφόσον από τη φύση μας η εσωτερική μας κατάσταση θα έπρεπε να χαρακτηρίζεται από γαλήνη και ηρεμία.

Όντως τα αρνητικά συναισθήματα προκύπτουν όταν δε βρίσκεσαι σε πλήρη αρμονία με τον εαυτό σου. Σε ειδοποιούν ότι έχεις βγει από την πορεία σου.

Τα πιο «ήπια» αρνητικά συναισθήματα, όπως η απογοήτευση, η ενόχληση ή η δειλία, μπορεί να αποτελούν μια αρχική προειδοποίηση ότι κάτι δεν πάει καλά ή ότι κάτι δεν είναι καλό για σένα. Αν τα αγνοήσεις, τότε θα γίνουν πιο έντονα. Ίσως αρχίσεις να νιώθεις θυμό, φθόνο ή φόβο. Κι αν αγνοήσεις και αυτά τότε θα πάρουν τεράστιες διαστάσεις και θα ξεφύγουν από τον έλεγχό σου – θα μετατραπούν σε μένος, αποστροφή, ταραχή, κατάθλιψη.

Ο τρόπος που μεγεθύνονται τα αρνητικά συναισθήματα θυμίζει τη συμπεριφορά ενός νηπίου που προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή σου. Στην αρχή θα σου τραβήξει το πόδι. Αν δεν του δόσεις σημασία, θα αρχίσει να κλαψουρίζει. Αν συνεχίσεις να το αγνοείς ή αν παραγκωνίσεις τις ανάγκες του, τότε θα τσιρίζει και θα κλαίει από την οργή του.

Επίσης κάποια αρνητικά συναισθήματα μπορεί να αποτελούν ένδειξη ότι κάνεις κάτι που δεν είναι σωστό ή τίμιο. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν τα αισθήματα ντροπής και ενοχής.

#4. Σε κινητοποιούν

Τα αρνητικά συναισθήματα μπορεί να παίζουν το ρόλο του καταλύτη που συντελεί στην κινητοποίηση και στην αλλαγή. Για σκέψου τι συμβαίνει όταν σε εξοργίζει κάτι; Αναλαμβάνεις δράση για να αλλάξεις ό,τι σε έφερε σε αυτή την κατάσταση.

Αν, για παράδειγμα, δεν πάρεις την προαγωγή που πιστεύεις ότι άξιζες, ο θυμός που νιώθεις σε κάνει να μιλήσεις στον προϊστάμενό σου (με πολιτισμένο τρόπο και επαγγελματισμό φυσικά) για τα επιτεύγματά σου, τις ικανότητές σου και τα προσόντα σου, με σκοπό να τον πείσεις να σε λάβει υπόψη του για την επόμενη φορά που θα πραγματοποιηθούν προαγωγές.

Αν δε θύμωνες, δε θα έμπαινες σε αυτή τη διαδικασία.

Αν ρίξεις μια ματιά στην ιστορία, θα διαπιστώσεις ότι ο θυμός λειτούργησε σε πολλές περιπτώσεις ως καταλύτης για αλλαγή. Πολλοί σπουδαίοι ηγέτες χάρη στην οργή τους για τα κακώς κείμενα υπερασπίστηκαν τα πιστεύω τους και απαίτησαν δικαιοσύνη και ριζικές κοινωνικές αλλαγές.

Τόσο σε ευρεία κλίμακα όσο και σε προσωπικό επίπεδο ο θυμός μπορεί να είναι μία δύναμη αλλαγής προς το καλύτερο. Αν κάποιος φερθεί σε εσένα ή σε δικούς σου ανθρώπους άδικα και σε εξοργίσει, μπορείς να τιθασεύσεις το θυμό σου με το να αντιμετωπίσεις και με το να προσπαθήσεις να διορθώσεις την κατάσταση.

Τα αρνητικά συναισθήματα σου δίνουν κίνητρο να γίνεις πιο παραγωγικός, να λύσεις τα προβλήματα που προκύπτουν, να υπερασπιστείς τα πιστεύω σου, να ξανακερδίσεις την ενεργητικότητά σου και να προβείς σε αλλαγές που θα σε ωφελήσουν ή ίσως ωφελήσουν και την κοινωνία.

#5. Σε ανακουφίζουν

Όταν κρύβεις ή προσπαθείς να αγνοήσεις τα συναισθήματά σου, αυτό δε σημαίνει ότι εκείνα εξαφανίζονται. Μάλλον συμβαίνει το αντίθετο. Μεγεθύνονται και σε κατατρώνε, με αποτέλεσμα να σωματοποιούνται.

Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα υγείας, όπως έλκος, πόνους στην πλάτη, ναυτία, πολλές φορές ακόμα σοβαρότερα προβλήματα. Τα απρόσμενα εμφράγματα, η υψηλή αρτηριακή πίεση χωρίς άλλα οργανικά προβλήματα, οι ξαφνικές κρίσεις πανικού αποδίδονται συχνά σε συναισθηματικά αίτια.

Το να αφήνεις τα αισθήματά σου να εκδηλωθούν σε απελευθερώνει και σε βοηθάει να προχωρήσεις. Μόνο όταν παραδεχτείς πώς νιώθεις και αφεθείς ελεύθερος σε αυτό που νιώθεις, θα καταφέρεις να αποκτήσεις τον έλεγχο των συναισθημάτων σου.

Για παράδειγμα μπορείς να κλάψεις. Το κλάμα είναι λυτρωτικό και τελικά σε βοηθάει να νιώσεις καλύτερα, διότι μαζί με τα δάκρυα αποβάλλονται χημικές ουσίες που είναι τοξικές για τον ανθρώπινο οργανισμό.

#6. Τα αρνητικά συναισθήματα σε κάνουν ανθεκτικό

Όσο περισσότερο βιώνεις μια ποικιλία συναισθημάτων, τόσο πιο ανθεκτικός γίνεσαι, ώστε να μπορέσεις να τα αντιμετωπίσεις και να τα διαχειριστείς. Επιτρέποντας στον εαυτό σου να νιώσει αυτό που χρειάζεται τη δεδομένη στιγμή αποκτάς τη δυνατότητα να αναπτύξεις τεχνικές αντιμετώπισής τους.

Έτσι, την επόμενη φορά που θα ξανανιώσεις το ίδιο συναίσθημα, θα ξέρεις τι να κάνεις και τι είναι αποτελεσματικό για σένα. Θα μπορείς να συνειδητοποιήσεις ότι το συναίσθημα αυτό δεν μπορεί να σου κάνει κακό. Δε θα γίνει το συναίσθημά σου λιγότερο έντονο, όμως θα ξέρεις πώς να ανταποκριθείς σε αυτό.

Αν δεν αποκτήσεις την ικανότητα να διαχειρίζεσαι τα συναισθήματά σου, τότε θα θέλεις να τα απωθείς. Το να αγνοείς όμως τα συναισθήματά σου δεν θα είναι για πάντα αποτελεσματικό. Ενώ είναι λογικό να μη θέλεις να νιώθεις άσχημα, όσο περισσότερο αγνοείς τα συναισθήματά σου, τόσο περισσότερο θα δυσκολεύεσαι να τα αντιμετωπίσεις. Κι όσο λιγότερο ικανός είσαι να τα αντιμετωπίσεις, τόσο περισσότερο θα τα φοβάσαι, άρα θα συνεχίσεις να τα απωθείς.

Σε αρκετές περιπτώσεις, όταν οι άνθρωποι δεν μπορούν να απαλλαγούν από αυτόν το φαύλο κύκλο, στρέφονται σε μη υγιείς τρόπους αντιμετώπισης της κατάστασης, για παράδειγμα χρήση ουσιών ή άλλες εξαρτήσεις.

Να θυμάσαι πάντα: οι άνθρωποι συνεχώς εξελίσσονται. Η ικανότητά σου να διαχειρίζεσαι τα συναισθήματά σου επίσης εξελίσσεται και βελτιώνεται.

Συνοψίζοντας, είναι σημαντικό να συνηθίσεις στην ιδέα ότι η ζωή είναι μπορεί να είναι δύσκολη, γεμάτη προκλήσεις και ενίοτε ιδιαίτερα σκληρή. Τότε είναι που προκαλούνται τα δυσάρεστα συναισθήματα. Πρέπει να μάθεις να τα αποδέχεσαι και να είσαι ευγνώμων για όσα προσπαθούν να σου πουν. Πρέπει να μάθεις να αναγνωρίζεις τη δύναμη και την αξία τους.